Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας: συμπτώματα, αιτιολογία, αντιμετώπιση

Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας: γενικά

Αυτό που χαρακτηρίζει τα άτομα με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας (Α.Δ.Π.) ή ψυχοπάθεια (όταν το κυρίαρχο στοιχείο είναι η εγκληματική και αντικοινωνική συμπεριφορά) είναι η σχεδόν παντελής έλλειψη έγνοιας για τους άλλους. Το χαρακτηριστικό αυτό, σε συνδυασμό με την αδυναμία τους να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους και να νιώσουν ενοχή, μπορεί εύκολα να τους οδηγήσει σε πράξεις που βλάπτουν τους άλλους.

Με τις παραπάνω προϋποθέσεις, είναι γεγονός πως άτομα με αντικοινωνικά ή ψυχοπαθητικά στοιχεία προσωπικότητας και υψηλό δείκτη νοημοσύνης μπορούν εύκολα να αναρριχηθούν σε υψηλά αξιώματα (π.χ. οργανισμούς, μεγάλες επιχειρήσεις, πολιτική κ.ά.), παραγκωνίζοντας ή εξοντώνοντας με οποιονδήποτε τρόπο -όχι απαραίτητα παράνομο- τους όποιους ανταγωνιστές τους.

 

Κλινική εικόνα και συμπτώματα

Τα άτομα με Α.Δ.Π. χαρακτηρίζονται από μια μόνιμη στάση έλλειψης σεβασμού και έγνοιας για τα δικαιώματα των άλλων, στοιχεία που μπορούν να ανιχνευθούν ακόμα και πριν από την ηλικία των 12 χρόνων. Στην τελευταία περίπτωση, αναφερόμαστε σε επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε άλλα άτομα ή ζώα, αλλά και μη επιθετικές συμπεριφορές, όπως φυγή από το σπίτι, σκασιαρχείο, κλοπές, φθορές περιουσίας άλλων κ.τ.λ., δηλαδή σε παραβίαση βασικών, για τη συγκεκριμένη ηλικία, κοινωνικών κανόνων και αρχών.

Τα συμπτώματα αυτά ακολουθούν, συνήθως, το άτομο σε όλη τη διάρκεια της εφηβικής και κατόπιν της ενήλικης ζωής. Τα ενήλικα άτομα με Α.Δ.Π.  είναι συνήθως -εκτός από παρορμητικά- ανίκανα να σχεδιάσουν και να οργανώσουν τη ζωή τους. Λειτουργούν, συχνά, με βάση την παρόρμηση της στιγμής και δίχως έγνοια για τυχόν συνέπειες στους ίδιους ή στους άλλους. Εμπλέκονται συχνά σε ξυλοδαρμούς/κακοποιήσεις άλλων και δείχνουν χαρακτηριστική ανευθυνότητα για τις εργασιακές και οικονομικές τους υποχρεώσεις.

Η απουσία έγνοιας για τους άλλους, αλλά και η απουσία άγχους ή ενοχών, τους κάνει να αποδίδουν την ευθύνη των συνεπειών των πράξεών τους -που έβλαψαν κάποιον- στον ίδιο τον παθόντα, σε ατυχία ή σε οτιδήποτε άλλο εκτός από τον εαυτό τους. Κυνισμός, χλευασμός και αδιαφορία αποτελούν τους πλέον συνήθεις τρόπους αντίδρασής τους απέναντι στον πόνο και στη δυστυχία των άλλων.

Η πιθανότητα απόπειρας αυτοκτονίας ή θανάτου από αυτοκτονία ή άλλη απρόσμενη αιτία, όπως κάποιο ατύχημα, είναι αυξημένη στα άτομα με Α.Δ.Π.

 

Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας 

Αιτιολογία

Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ψυχικές διαταραχές, έτσι και η Α.Δ.Π. θεωρείται πως είναι το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού βιολογικών, γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Ως παράγοντες κινδύνου που αφορούν στο περιβάλλον, και που είναι ευκολότερο να προληφθούν, θεωρούνται παιδικά βιώματα που σχετίζονται με φυσική, συναισθηματική και σεξουαλική κακοποίηση, συστηματική παραμέληση, συναναστροφή με παιδιά που επιδεικνύουν αντικοινωνική συμπεριφορά, και η ύπαρξη ενός γονέα με στοιχεία αντικοινωνικής συμπεριφοράς ή που κάνει συστηματική χρήση οινοπνεύματος.

 

Διάγνωση και συννοσηρότητα

Η συννοσηρότητα με κάποιου είδους διαταραχή χρήσης ουσιών κάποια στιγμή της ζωής είναι περίπου στο 80%. Συνύπαρξη υπάρχει και με άλλου είδους διαταραχές, όπως αγχώδεις, συναισθηματικές ή σωματοποίησης, με τον εθισμό στον τζόγο, καθώς και με άλλου είδους διαταραχές παρορμητικότητας και προσωπικότητας (κυρίως μεταιχμιακή και ναρκισσιστική).

Η διάγνωση «αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας» τίθεται όταν τα τυπικά χαρακτηριστικά της διαταραχής υπάρχουν ήδη από την παιδική ή πρώιμη εφηβική ηλικία, δηλαδή όταν πληρούνται τα κριτήρια της  παραβατικής διαταραχής συμπεριφοράς πριν από την  ηλικία των 15 χρόνων. Οι διάφορες εγκληματικές ή αντικοινωνικές συμπεριφορές, χωρίς προηγούμενη ύπαρξη παραβατικής συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, δεν είναι ταυτόσημες με την ύπαρξη Α.Δ.Π. Το ίδιο ισχύει και για αντικοινωνικές ή εγκληματικές συμπεριφορές που σχετίζονται με εξάρτηση και χρήση ουσιών.

 

 Διαταραχές προσωπικότητας 

Αντιμετώπιση

Τα άτομα με Α.Δ.Π. δεν έχουν συνήθως κανένα κίνητρο ή διάθεση αλλαγής της προβληματικής συμπεριφοράς τους. Σε περίπτωση που ζητήσουν κάποιου είδους βοήθεια, αυτή θα αφορά κάτι άλλο, όπως κάποια εξάρτηση από ουσίες, άγχος ή κατάθλιψη.

Εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας των ατόμων αυτών, η όποια θεραπευτική αντιμετώπιση σπάνια έχει ως στόχο τη διαταραχή προσωπικότητας αυτή καθαυτή αλλά εστιάζεται στις συνέπειες του τρόπου ζωής τους (π.χ. στη χρήση ουσιών ή στις διάφορες εξαρτήσεις).

Η ικανότητα των ατόμων με Α.Δ.Π. να χειρίζονται τους άλλους, να γοητεύουν και να πείθουν καθιστά την όποια μορφή θεραπείας πραγματική δοκιμασία για την επαγγελματικότητα, τα όρια και τη συνήθη συγκρότηση του θεραπευτή. Όπως ακριβώς και με κάθε άλλο θεραπευόμενο, έτσι και με τα άτομα αυτά ο θεραπευτής οφείλει να δείχνει το δέοντα σεβασμό και ευαισθησία για τις τεράστιες δυσκολίες τους που δεν πρέπει να γίνονται αφορμή απόρριψης, απαξίωσης ή ηθικολογικών προτροπών.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να έχουμε υπόψη πως τα άτομα με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας ή ψυχοπάθεια δεν είναι παρά άτομα «συναισθηματικά τυφλά» και όχι, όπως συχνά σκεφτόμαστε οι περισσότεροι, τα κακά και αιμοσταγή άτομα που ηδονίζονται κακοποιώντας τους άλλους.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες