Αποχωρισμός: παιδί και αποχωρισμός στις μοντέρνες κοινωνίες

Στις μοντέρνες κοινωνίες, όπου οι γυναίκες έχουν τη δυνατότητα, επιθυμούν ή είναι αναγκασμένες να αναλάβουν και άλλους ρόλους πλην του μητρικού, πολλά παιδιά αναγκάζονται να αποχωρισθούν τις μητέρες τους από πολύ νωρίς. Τα περισσότερα από αυτά φαίνεται πως καταφέρνουν να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες της εμπειρίας αυτής αρκετά έως πολύ καλά. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι ΔΕΝ μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων εάν ένα μικρό παιδί διαθέτει ένα αρκετά στιβαρό νευρικό σύστημα που θα του επιτρέψει να διαχειρισθεί ικανοποιητικά την εμπειρία αυτή, ή όχι.

Τα μικρά παιδιά χρειάζονται αυτό που από πάντα οι ιθαγενείς-γονείς δίνουν στα παιδιά τους, δηλαδή, το να είναι συνεχώς κοντά τους για όσο διάστημα το έχουν ανάγκη. Εάν δεν δοθεί σε ένα παιδί η δυνατότητα να δημιουργήσει μια ασφαλή και σταθερή σχέση δεσμού με τους γονείς του, στη διάρκεια των δύο πρώτων χρόνων της ζωής του, τότε ο κίνδυνος να εκδηλώσει σοβαρές ψυχοσυναισθηματικές διαταραχές ως ενήλικας -για παράδειγμα, ανικανότητα δημιουργίας και διατήρησης σχέσεων αγάπης- είναι πολύ μεγάλος, αν όχι βέβαιος…

Γονείς που αφήνουν τα παιδιά τους να σπαράζουν στο κλάμα, όταν τα αφήνουν στον παιδικό σταθμό, θεωρώντας πως έτσι θα συνηθίσουν, ή στο κρεβατάκι τους για να μην τα «κακομάθουν» και συνηθίσουν την αγκαλιά, τότε είτε οι ίδιοι έχουν  βιώσει ανάλογες εμπειρίες ως παιδιά και τις επαναλαμβάνουν είτε συνεχίζουν την ίδια παλιά στρέβλωση που προέκυψε από άλλες ανάγκες παλαιότερων δύσκολων εποχών. Το παιδί πράγματι συνηθίζει, αλλά αυτό που συνηθίζει είναι η απουσία και η έλλειψη ανταπόκρισης του γονιού. Το παιδί απλά ΠΑΡΑΙΤΕΙΤΑΙ…

Μπορεί να ζούμε πλέον σε μοντέρνες κοινωνίες  -όπως αποκαλούνται-, αλλά μοντέρνα παιδιά δεν γεννιούνται. Κάθε μικρό παιδί ήταν από πάντα και συνεχίζει να είναι -όπως και κάθε άλλο μικρής ηλικίας θηλαστικό άλλωστε- απόλυτα εξαρτημένο από τους γονείς του και από τον τρόπο που αυτοί αντιμετωπίζουν τις βασικές του ανάγκες. Έχει διαπιστωθεί πειραματικά πως μικρά πιθηκάκια, που δεν έχουν αρκετή σωματική επαφή με τη μητέρα τους, εξελίσσουν συμπεριφορές  παρόμοιες με αυτές ατόμων εξαρτημένων από αλκοόλ ή άλλου είδους ουσίες.

Αποχωρισμός

Μικρά παιδιά, που έχουν μια εγγενή ευαλωτότητα απέναντι στο στρες, αντιδρούν με υπερβολικό τρόπο απέναντι σε απειλητικά αισθήματα, όπως ο φόβος, η εγκατάλειψη, η λύπη, η οργή κ.ά. Εάν οι ενήλικες στο περιβάλλον του παιδιού αυτού δεν αντιληφθούν, δεν έχουν χρόνο ή/και γνώση να αντιμετωπίσουν και να αντισταθμίσουν τα τρομακτικά συναισθήματά του, οι συνέπειες είναι σοβαρότατες. Δημιουργείται αυτόματα ένα χάσμα ανάμεσα στον τρόπο που το παιδί βιώνει  τον περίγυρό του και στην εικόνα που προσπαθούν να του παρουσιάσουν οι ενήλικες για τον κόσμο. Το παιδί προσαρμόζεται, δηλαδή, μαθαίνει να θάβει μέσα του τα «λάθος» συναισθήματα. Αυτά, όμως, εξακολουθούν να υπάρχουν εντός του ως βασικό κομμάτι της προσωπικότητας και να επηρεάζουν καθοριστικά, αν και πολύ υποδόρια και αδιόρατα, την κάθε πτυχή της ζωής του…

Η αίσθηση εγκατάλειψης σε ένα μικρό παιδί είναι κάτι ανάλογο με μια ελεύθερη πτώση στο κενό. Το παιδί ίσως να μην κλαίει, ούτε και να δείχνει προς τα έξω την απόγνωση που βιώνει. Αν έχει χάσει κάθε ελπίδα ανταπόκρισης, τότε δεν υπάρχει λόγος να συνεχίσει να προσπαθεί να δείχνει τι νιώθει. Παραιτείται και σιγά-σιγά εξοικειώνεται με την αίσθηση ενός μόνιμα παρόντος άγχους, μιας αβεβαιότητας και ανασφάλειας…

Αργότερα, στην εφηβεία, η αίσθηση αυτή αποκτά νέα ένταση, κάτω από τις επιτακτικές ανάγκες αυτονόμησης του εφήβου από τους δικούς του, αλλά και την ταυτόχρονη ανάγκη νέων προσεγγίσεων και συναισθηματικών δεσμών. Η αίσθηση κενού πως δεν ανήκει πουθενά και πως δεν τον καταλαβαίνουν είναι συνεχώς παρούσες, και η παραμικρή ματαίωση μπορεί να πάρει δραματικές διαστάσεις εντός του. Η χρήση ουσιών, αλκοόλ, η ψυχογενής ανορεξία, η βουλιμία, η παραπτωματική/αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, το συστηματικά ευκαιριακό σεξ και η συμμετοχή σε ομάδες που χρησιμοποιούν βία αποτελούν πιθανές εκβάσεις.

Η άμεση, ήρεμη και καλοδιάθετη γονική παρουσία στη ζωή του παιδιού τα 2-3 πρώτα χρόνια της ζωής του αποτελεί την πιο εγγυημένη παρακαταθήκη  για μια προβλέψιμη και γόνιμη συνέχεια. Ας μοιραστούμε το μεγάλο ΤΩΡΑ του παιδιού, αποπνέοντας μια αίσθηση πως εκείνες τις στιγμές δεν θέλουμε να είμαστε πουθενά αλλού και πως δεν θέλουμε να κάνουμε τίποτα άλλο. Αυτό είναι μία εκδοχή αγάπης άνευ όρων προς το παιδί…

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες