Αυτοτραυματική συμπεριφορά: το σεξ ως αυτοτραυματική συμπεριφορά

Αυτοτραυματική συμπεριφορά: γενικά

Το σεξ είναι συνήθως κάτι πολύ όμορφο. Κάποιοι, όμως, -κυρίως νεαρά άτομα- που δεν αισθάνονται καλά, μπορεί να το χρησιμοποιούν και ως όπλο αυτοκαταστροφής και αυτοτιμωρίας απέναντι στον ίδιο τον εαυτό.

Η αυτοτραυματική συμπεριφορά των νέων ατόμων μπορεί να πάρει πολλές και διάφορες μορφές. Η ψυχογενής ανορεξία, για παράδειγμα, μπορεί να είναι μια τέτοιου είδους συμπεριφορά, όπως και οι βαθιές χαρακιές με ξυράφι σε διάφορα σημεία του σώματος που δίνουν την (ψευδ)αίσθηση πως, μαζί με το αίμα, κυλά έξω από το σώμα και το αφόρητο άγχος που νιώθουν. Αυτές είναι λίγο-πολύ γνωστές και αρκετά συχνές μορφές αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι πως και η κακοποίηση του εαυτού διαμέσου του σεξ χρησιμοποιείται ως μέσο μείωσης ενός δυσβάσταχτου άγχους ή άλλων επώδυνων συναισθημάτων.

 

Συχνότητα εμφάνισης

Υπάρχουν προφανείς δυσκολίες στον εντοπισμό των νέων ατόμων που χρησιμοποιούν το σεξ ως μέσο μείωσης του έντονου άγχους τους. Η συμπεριφορά αυτή πυροδοτεί συχνά έντονα αισθήματα ντροπής και ενοχής που, σε συνδυασμό με το ενδεχόμενο της κατακραυγής και του χλευασμού -κυρίως από τον κόσμο των ενηλίκων, σε περίπτωση που γίνει γνωστή- έχει ως συνέπεια να μη γίνονται εύκολα γνωστές αυτές οι περιπτώσεις των νέων ατόμων ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα να τύχουν κατάλληλης βοήθειας.

Υπάρχουν αρκετές έρευνες τα τελευταία χρόνια -που αφορούν στον αγοραίο έρωτα νέων ατόμων διαμέσου διαδικτύου- των οποίων τα αποτελέσματα δείχνουν πως αγοραίος έρωτας και χρησιμοποίηση του σεξ ως μέσο μείωσης επώδυνων συναισθημάτων πηγαίνουν συχνά χέρι-χέρι.

Η μέση ηλικία είναι τα 14,5 περίπου χρόνια και πως τα αγόρια υπερτερούν των κοριτσιών με ποσοστό 1,7 έναντι 1,2%. Κοινό στοιχείο όλων αυτών των παιδιών είναι μια βαθιά αίσθηση αναξιότητας για τον εαυτό τους, πως κανείς δεν τους καταλαβαίνει ή τους πιστεύει, αλλά και η έλλειψη συνειδητοποίησης πως λειτουργούν αυτοκαταστροφικά.

 

 

Αυτοτραυματική συμπεριφορά

Αιτιολογικοί παράγοντες

Εκείνοι οι νέοι που χρησιμοποιούν το σεξ ως κάποιου είδους αγχολυτικό έχουν βιώσει, κατά κανόνα, τραυματικές εμπειρίες ή είχαν παιδικά χρόνια στεγνά αισθημάτων αγάπης, επιβεβαίωσης, τρυφερότητας κ.ά. Οι οδυνηρές αυτές εμπειρίες τους οδηγούν είτε στην επανάληψη των όσων βίωσαν τραυματικά -σε μια προσπάθειά τους να τα διαχειριστούν με κάποιον τρόπο, ακόμα και αυτοκαταστροφικό, ώστε να αποκτήσουν έστω και κάποιο στοιχειώδη έλεγχό τους- είτε ως μέσο επιβεβαίωσης, προσοχής και ψευδαίσθησης αγάπης. Τα παιδιά που, δυσκολότερα από οποιαδήποτε άλλα, δέχονται βοήθεια είναι αυτά που έχουν μια σαφή αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και που τρέφουν μια τεράστια απαξία για τον ίδιο τους τον εαυτό. Το να είσαι μια «πόρνη», όσο παράλογο και αν φαίνεται, είναι ένας τρόπος επιβεβαίωσης της εικόνας του εαυτού. Είναι «ευκολότερο» να έχεις μια ταυτότητα, έστω και αυτή της πόρνης, από το να μην έχεις καμία απολύτως ταυτότητα, να μην ξέρεις τι και ποιος είσαι, να είσαι, δηλαδή, ένας…«κανένας»…

Πολλά από αυτά τα νέα παιδιά αποκτούν ακριβές συνήθειες που, για να μπορούν να τις ικανοποιούν, θα πρέπει να συνεχίσουν να πουλούν το κορμί τους. Αρκετοί από αυτούς, για να αντέξουν τον τρόπο ζωής που έχουν ξεκινήσει, αρχίζουν να χρησιμοποιούν ναρκωτικές ουσίες. Με τον τρόπο αυτόν, ένας φαύλος κύκλος ζωής είναι πλέον γεγονός.

Οι έρευνες δείχνουν πως η κοινωνική προέλευση των παιδιών αυτών δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο. Υπάρχουν, όμως, πολλοί συναισθηματικοί παράγοντες που οδηγούν σε μια αίσθηση μοναξιάς, κενού, φόβου, εγκατάλειψης, απουσίας αγάπης και, ως εκ τούτου, σε μια επείγουσα ανάγκη αντιστάθμισής τους αλλά ταυτόχρονα και μιας απύθμενης ανάγκης για επιβεβαίωση, προσοχή και αποδοχή. Το αποτέλεσμα των προαναφερθέντων ανεπαρκειών δεν είναι απαραίτητα ο αγοραίος έρωτας αλλά και η συνεχής και συχνά άκριτη και επικίνδυνη εναλλαγή ερωτικών συντρόφων που δεν υποκινείται από ερωτική επιθυμία.

Όπως προαναφέραμε, ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των παιδιών έχει βιώσει διάφορες τραυματικές εμπειρίες και κυρίως αυτή της σεξουαλικής κακοποίησης. Ο αγοραίος έρωτας, στις περιπτώσεις αυτές, θεωρείται ως μια αντισταθμιστική προσπάθεια του ψυχισμού για απόκτηση ελέγχου αυτής της τραυματικής  εμπειρίας, έστω και με έναν αυτοκαταστροφικό τρόπο.

Στα αγόρια, ο αγοραίος έρωτας μπορεί να αντιπροσωπεύει μία ακόμη προσπάθεια και δοκιμή υπέρβασης κάποιων ορίων καθώς πολλά από αυτά έχουν επιδείξει στο παρελθόν άλλες μορφές υπέρβασης ορίων και παραβατικότητας, όπως, για παράδειγμα, κλοπές, ξυλοδαρμοί, χρήση ουσιών ή αλκοόλ, πολλές απουσίες από το σχολείο κ.ά.

Το παράδοξο είναι πως τα παιδιά αυτά δεν θεωρούν πως αυτό που κάνουν είναι πορνεία και δεν βιώνουν τους εαυτούς τους ως θύματα. Όταν ερωτηθούν εάν έχουν πέσει θύματα κακοποίησης, η απάντησή τους είναι «όχι». Εάν, όμως, ερωτηθούν εάν έχουν κάνει σεξ παρά τη θέλησή τους, τότε η απάντηση είναι: «Ναι, πολλές φορές». Αρχικά, νιώθουν ένα είδος επιβεβαίωσης, την οποία έχουν απόλυτη ανάγκη και που επισκιάζει τη συνειδητοποίηση των κινδύνων που διατρέχουν. Συχνά, ξεκινούν την επαφή με κάποιον με τρόπο που να τους δίνει μια αίσθηση ελέγχου της κατάστασης και αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο στον οποίο έχουν εκτεθεί, όταν πλέον είναι αργά.

 

Σεξ

Ο ρόλος του διαδικτύου

Το διαδίκτυο αποτελεί έναν ανώνυμο, άμεσο, εύκολο και φθηνό τρόπο επικοινωνίας με άλλους και δοκιμής διαφόρων πραγμάτων που οι περισσότεροι δεν θα τολμούσαν offline. Για τα νέα άτομα, που χρησιμοποιούν το σεξ με έναν αυτοκαταστροφικό τρόπο, το διαδίκτυο αποτελεί μέσο εξεύρεσης άλλων που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση αλλά και εξεύρεσης ατόμων με απώτερο σκοπό το σεξ.

Πολλά νεαρά άτομα φαίνεται πως ζουν δύο εντελώς διαφορετικές ζωές, μία online και μία offline. Η ευκολία που αυτό γίνεται δημιουργεί μια είδους αίσθηση και εξάρτηση στην οποία πολλοί δύσκολα μπορούν να αντισταθούν.

 

Οι λόγοι δυσκολίας εντοπισμού των παιδιών αυτών

Η τεράστια ανάγκη απόκρυψης των επώδυνων συναισθημάτων που βιώνουν τα παιδιά αυτά, κυρίως από τον ίδιο τους τον εαυτό αλλά και από τον περίγυρο, για ευνόητους λόγους, τα οδηγεί στο να υιοθετούν ένα ανέμελο, χαρούμενο και δυναμικό προσωπείο προς τα έξω. Μπορεί να ζουν μια φαινομενικά φυσιολογική ζωή με τους φίλους τους αλλά, ταυτόχρονα, να βιώνουν εντός τους ένα τεράστιο άγχος που τα οδηγεί στη χρησιμοποίηση του σεξ με έναν αυτοκαταστροφικό τρόπο. Είναι σαν να ζουν μια σχεδόν «σχιζοφρενίζουσα» κατάσταση, δηλαδή, αυτήν της έκθεσης σε δύο παντελώς διαφορετικές μεταξύ τους πραγματικότητες.

Πολλές φορές, ένα «τυχαίο» γεγονός, μία απόπειρα αυτοκτονίας ή κάτι ανάλογο μπορεί να γίνει αφορμή για να αποκαλυφθεί το δράμα που ζουν τα παιδιά αυτά.

 

 

Διαταραχή προσωπικότητας

Εντοπισμός και αντιμετώπιση

Αυτό που ισχυρίζονται τα παιδιά αυτά είναι πως έχουν στείλει, κατά διαστήματα, διάφορα μηνύματα τα οποία όμως δεν έγιναν αντιληπτά από τους ενήλικες του περίγυρού τους, κάτι που, ορισμένες φορές βιώνεται ως η μεγαλύτερη προδοσία.

Όλοι οι ενήλικες (δάσκαλοι, καθηγητές, νοσηλευτές, γιατροί κ.ά.), που έρχονται σε επαφή με νεαρά άτομα, θα πρέπει να έχουν  πάντα κατά νου πως πίσω από ένα φαινομενικά ανέμελο και χαμογελαστό πρόσωπο μπορεί να ελλοχεύει ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο δράμα που μια λέξη, μια χειρονομία ή ένα νεύμα μπορεί να γίνει η αφορμή να αποκαλυφθεί στον κάθε ευαίσθητο ενήλικα που παίρνει στα σοβαρά το νεαρό άτομο που έχει μπροστά του.

Πολλοί ενήλικες έχουν ίσως τη διάθεση όχι, όμως, και την απαραίτητη γνώση, κάτι που κάνει τα νεαρά άτομα, που βρίσκουν τη δύναμη να ξαναδώσουν μία ακόμη ευκαιρία, να βιώσουν ακόμα μία φορά προδομένα και απέραντα μόνα.

Πολύ σημαντικός είναι, επίσης, και ο τρόπος που ένας ενήλικας αντιδρά απέναντι σε μια τέτοιου είδους αποκάλυψη. Κανείς δεν θέλει να δει το άτομο, με το οποίο αποφασίζει να μοιρασθεί κάτι πολύ προσωπικό, σημαντικό και που προκαλεί φόβο και στον ίδιο, να σοκάρεται. Η ικανότητα κάποιου να μπορεί να ακούει ψύχραιμα και με ενδιαφέρον, χωρίς κρίσεις, επικρίσεις και αφορισμούς είναι το καλύτερο που μπορεί να κάνει σε πρώτη φάση.

Σε δεύτερη φάση, αυτό που είναι, επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό είναι να τολμήσει να ρωτήσει διάφορα πράγματα που, όμως, δεν υποκινούνται από περιέργεια αλλά από το ειλικρινές ενδιαφέρον του να αποκτήσει ολοκληρωμένη άποψη ώστε να μπορέσει να φανεί χρήσιμος στο παιδί.

Από τη στιγμή που ένα παιδί μοιράζεται μαζί μας κάτι τόσο σημαντικό, αυτό σημαίνει πως για κάποιο λόγο μας έχει επιλέξει, επειδή του εμπνεύσαμε μια αίσθηση εμπιστοσύνης. Αυτό ακριβώς θα πρέπει να βρούμε τον τρόπο να το διαχειριστούμε όσο γίνεται πιο δημιουργικά.

Συνοπτικά, λοιπόν, ακούμε όσο γίνεται πιο προσεκτικά, δεν καταλαμβανόμαστε από πανικό, τολμούμε να ρωτάμε, δείχνουμε ειλικρινές ενδιαφέρον και δεν αμφισβητούμε, χωρίς ωστόσο να διστάζουμε να πούμε τη γνώμη μας για κάτι προφανές και γενικά αδιαμφισβήτητο. Προσπαθούμε να απενοχοποιήσουμε και να μετριάσουμε τα αισθήματα ντροπής του παιδιού, χρησιμοποιώντας τη διαίσθηση και την καλή μας διάθεση και βάζοντας στη άκρη -όσο αυτό είναι δυνατό- τις προκαταλήψεις μας.

Τέλος, είναι σημαντικό να ζητήσουμε τη βοήθεια ή τη συνεργασία κάποιου ειδικού καθώς αυτό είναι σχεδόν πάντα απαραίτητο.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες