Αυτοκαταστροφικότητα: μια φιλοσοφική προσέγγιση

Γενικά

Πιστεύω ακράδαντα στην άποψη πως η ανθρώπινη φύση εμπεριέχει και μια διάθεση, τάση ή ορμή αυτοκαταστροφικότητας και θανάτου που, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, μπορεί να πυροδοτηθεί και να επισκιάσει τις εσωτερικές εκείνες ψυχικές δυνάμεις που πριμοδοτούν τη ζωή σε κάθε της έκφραση.

Αυτή η ανθρώπινη αυτοκαταστροφικότητα διαπερνά σαν κόκκινο νήμα ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας μέχρι και σήμερα, και εύκολα μπορούμε να τη διακρίνουμε καθημερινά γύρω μας τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και συνολικά, δηλαδή στην πορεία ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Λέγεται πως μόνο για τα ψάρια το πάθημα δεν γίνεται μάθημα. Και όμως, βλέπουμε σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας -από τον βιβλικό πύργο της Βαβέλ, τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου μέχρι τη σημερινή οικονομική κρίση-  να επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη, οι ίδιες συμφορές, τα ίδια αδιέξοδα, είτε αυτά λέγονται εξοντωτικοί παγκόσμιοι ή περιφερειακοί πόλεμοι, είτε «οικονομικές κρίσεις», λιμοκτονίες, απίστευτες διακρίσεις και ανισότητες, είτε εκμετάλλευση του Ανθρώπου από άνθρωπο, νόμος του ισχυρού κ.ά.

Ο μεγάλος μας φιλόσοφος Κ. Αξελός είπε κάποτε κάτι πολύ σοφό, που μας βοηθά να κατανοήσουμε αυτήν τη διάσταση που σχετίζεται με την ανθρώπινη αυτοκαταστροφικότητα και που αποτελεί ταυτόχρονα και την πικρή αλήθεια της ανθρώπινης φύσης: «Ο χειρότερος εχθρός του βρίσκεται μέσα του. Διότι ο άνθρωπος, ακόμα και όταν θέλει να ελέγχει το «παν», δεν κατορθώνει να αυτοελέγχεται. Αυτό που ξεφεύγει από την εξουσία των ανθρώπων είναι πολύ πιο δυνατό απ΄αυτό που μπορεί να εξουσιάζουν».

Το «παράδοξο» είναι πως το εκάστοτε υπέρτατο ιδεώδες ή η εκάστοτε ιδεολογία και θρησκεία είχαν, κάθε φορά, ως στόχο την εξάλειψη όλης αυτής της απύθμενης συμφοράς και της ανθρώπινης ροπής προς την αυτοκαταστροφικότητα που ήταν ταυτόχρονα -ω, του θαύματος!- και το αποτέλεσμα όλων αυτών των «καλοπροαίρετων» και «μεγαλοϊδεατικών» προσπαθειών!!!

Αυτοκαταστροφικότητα

Μία από τις πιο θεμελιακές αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης είναι, απ΄ό,τι φαίνεται, η διαχείριση του χρήματος και της εξουσίας που δεν είναι παρά οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος και που και οι δυο τους έχουν να κάνουν με την ιδιοκτησία. Η επιθυμία για ακόμα περισσότερο χρήμα και ακόμα μεγαλύτερη εξουσία μοιάζει να είναι αστείρευτη, αλληλοπυροδοτούμενη και ανακυκλούμενη.

Τεράστιοι πολιτισμοί κατέρρευσαν κάποια στιγμή εξαιτίας αυτής της αδυναμίας του ανθρώπου να ελέγξει αυτές του τις παρορμήσεις. Πίσω, όμως, από κάθε είδους εξουσία ή οικονομικό κολοσσό υπάρχουν ΑΝΘΡΩΠΟΙ που, στην ουσία, δεν διαφέρουν από τον καθένα μας. Άνθρωποι που έτυχε να γεννηθούν στο «σωστό αστερισμό», τη «σωστή στιγμή» ή στο «σωστό σημείο» του πλανήτη, άνθρωποι που κατάφεραν και «άρπαξαν την ευκαιρία», άνθρωποι που ενδεχομένως να είχαν στο ξεκίνημα της ζωής τους τα ίδια ιδανικά με τους περισσότερους από εμάς…

Η αισιόδοξη στάση ζωής που λέει: «Κοίτα πάντα μπροστά» καταντά χάρτινος πύργος, αν δεν συνοδεύεται από το μήνυμα του Τζώρτζ  Όργουελ, στο προφητικό του βιβλίο «1984» που λέει πως αν πάψουμε να κοιτάμε πίσω μας, τότε δεν έχουμε κανένα μέλλον. Τι διδάχθηκε, όμως, ο σύγχρονος άνθρωπος από την ιστορία του; Τι αξιοποίησε από την εμπειρία του παρελθόντος -απώτερου ή πρόσφατου- ώστε να αποφύγει ανάλογες αυτοκαταστροφές;

Η εικόνα του σημερινού κόσμου ελάχιστα έως καθόλου συνηγορεί ως προς αυτό. Ο σύγχρονος άνθρωπος, αντί να προσπαθεί να σώσει και να αξιοποιήσει τις δυνατότητες για μια πολύ καλύτερη ζωή για ΟΛΟΥΣ σε αυτόν τον πλανήτη, μοιάζει να προεξοφλεί την καταστροφή του, προετοιμάζοντας τη διαφυγή του σε άλλους αστερισμούς. Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί η προκλητική του αδιαφορία μπροστά στη ραγδαία και κολοσσιαία καταστροφή του περιβάλλοντος, στη μόλυνση του πλανήτη ή στον εστιασμό στο «εδώ και τώρα»; Πώς αλλιώς να εξηγηθούν οι αλλεπάλληλες καταστροφικές οικονομικές κρίσεις και η εξαθλίωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων εξαιτίας των ίδιων περίπου πάντα λόγων, δηλαδή της ανθρώπινης απληστίας για χρήμα και εξουσία;

Ο εξωφρενικός εστιασμός στην «ανάπτυξη» -δηλαδή, στην αύξηση της παραγωγικότητας και των δεικτών κατανάλωσης- αποδεικνύει τον στρουθοκαμηλισμό του σύγχρονου ανθρώπου και την άγνοια κινδύνου που τον διακατέχει, σε σημείο που να αναρωτιέται κάποιος για το αν πράγματι υφίσταται κάποιο «ένστικτο αυτοσυντήρησης» στον Άνθρωπο. Μοιάζει σαν να τείνουν να δικαιωθούν οι απόψεις κάποιων επιστημόνων που λένε πως δεν υπάρχει βιώσιμη ανάπτυξη σε αυτόν τον πλανήτη, πως θα πρέπει να τη χαρούμε όσο αυτή υφίσταται και πως το ανθρώπινο μέλλον  θα πρέπει να αναζητηθεί κάπου στο αχανές Σύμπαν…

Δεν είμαι σε θέση να αξιολογήσω το βαθμό ορθότητας αυτών των απόψεων καθώς και το χρονικό τους ορίζοντα. Πιθανόν, κάτι τέτοιο να είναι αναπόφευκτο κάποια στιγμή. Ως τότε όμως, πιστεύω πως η ζωή ΟΛΩΝ των ανθρώπων αυτού του πλανήτη θα μπορούσε να είναι απείρως καλύτερη και η όποια ενδεχόμενη φυγή να είναι το αποτέλεσμα της συνέχισης μιας ήδη υπάρχουσας ευμάρειας σε άλλους κόσμους, επειδή ο τωρινός εξάντλησε τις δυνατότητές του και όχι γιατί τις κατέστρεψε…

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες