Διαταραχή υπερφαγίας: συμπτώματα, αιτιολογία, αντιμετώπιση

Γενικά

Η διαταραχή υπερφαγίας (Δ.Υ.) είναι μια σχετικά νέα διάγνωση της κατηγορίας των διατροφικών διαταραχών. Τα ερευνητικά ευρήματα των τελευταίων ετών έχουν καταδείξει πως τα προβλήματα των ατόμων με Δ.Υ. είναι τέτοια που επιβάλλεται η δημιουργία μιας νέας ξεχωριστής διάγνωσης.

Το κύριο γνώρισμα της Δ.Υ. είναι μια καταναγκαστική υπερφαγία στη διάρκεια της οποίας χάνεται κάθε έλεγχος και καταναλώνονται πολύ μεγαλύτερες ποσότητες τροφής από αυτές που χρειάζεται ένα μέσο άτομο. Τα συμπτώματα της Δ.Υ. εμφανίζονται συνήθως στην όψιμη εφηβική ηλικία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή.

 

Κλινική εικόνα-συμπτώματα

Η Δ.Υ., όπως και η ψυχογενής βουλιμία, είναι ψυχική διαταραχή και εκδηλώνεται με τη μορφή επαναλαμβανόμενων επεισοδίων υπερφαγίας στη διάρκεια των οποίων το άτομο καταναλώνει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες τροφής από αυτό που θεωρείται ως φυσιολογικό, βιώνοντας ταυτόχρονα μια αίσθηση απώλειας ελέγχου. Για να θεωρηθεί πως πρόκειται για Δ.Υ., το άτομο θα πρέπει να έχει 2 τουλάχιστον επεισόδια υπερφαγίας τη βδομάδα και για διάστημα 6 μηνών.

Για να ισχύει η διάγνωση, τα επεισόδια υπερφαγίας θα πρέπει να έχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που διαφαίνονται στα συνοδά συμπτώματα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται αισθήματα ντροπής για την ανεξέλεγκτη συμπεριφορά και, για το λόγο αυτό, τα άτομα με Δ.Υ. θέλουν να τρώνε -τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των επεισοδίων υπερφαγίας- χωρίς την παρουσία άλλων.

Ορισμένα ακόμα χαρακτηριστικά της διαταραχής είναι η γρήγορη κατανάλωση τροφής -χωρίς κάποιο ιδιαίτερο πολλές φορές αίσθημα πείνας- που σταματά μόνον όταν εμφανίζεται ένα έντονο αίσθημα σωματικής δυσφορίας και που, μετά από το οποίο, δημιουργείται συνήθως ένα αίσθημα απέχθειας για τον ίδιο τον εαυτό.

Ένα επιπλέον καθοριστικό στοιχείο για τη διάγνωση της Δ.Υ. είναι η ύπαρξη ενός αισθήματος ανησυχίας για τη συμπεριφορά αυτή η οποία βιώνεται ως κάτι το ιδιαίτερα επώδυνο.

Διαταραχή υπερφαγίας 

Ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα σε Δ.Υ. και ψυχογενή βουλιμία

Η διαφορά ανάμεσα στη Δ.Υ. και την ψυχογενή βουλιμία είναι το ότι τα επεισόδια της υπερφαγίας στην πρώτη δεν ακολουθούνται από μια ακραία αντισταθμιστική συμπεριφορά (π.χ. νηστεία, χρήση καθαρκτικών/διουρητικών, προκλητοί έμετοι και/ή υπερβολική σωματική άσκηση). Μία ακόμα διαφορά είναι το ότι η εξελικτική πορεία της Δ.Υ. είναι κάπως διαφορετική από αυτήν της ψυχογενούς βουλιμίας. Στην τελευταία, περίοδοι δίαιτας προηγούνται σχεδόν πάντα των επεισοδίων υπερφαγίας, κάτι που δεν συμβαίνει πάντα στην περίπτωση της Δ.Υ.

Επίσης, η μεγάλη πλειοψηφία των ατόμων με ψυχογενή βουλιμία έχουν, συνήθως, φυσιολογικό σωματικό βάρος, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων με Δ.Υ. είναι υπέρβαρα. Στην περίπτωση της Δ.Υ., δεν παρατηρείται επίσης -όπως σχεδόν πάντα συμβαίνει στην ψυχογενή βουλιμία- μια ακραία σχέση ανάμεσα σε αυτοεκτίμηση και σωματικό βάρος ή εικόνα του σώματος. Τα στοιχεία αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται ούτε στα διαγνωστικά κριτήρια της Δ.Υ.

Όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της ψυχογενούς βουλιμίας, κινητήριος μοχλός της Δ.Υ. είναι μια έντονη δυσαρέσκεια με το βάρος και το σώμα γενικώς, χαμηλή αυτοεκτίμηση και μία σειρά άλλων ψυχοκοινωνικών παραγόντων που προκαλούν διάφορους φαύλους κύκλους, όπως για παράδειγμα, ανάμεσα στη δίαιτα και την υπερφαγία, συντηρώντας τη διαταραχή.

 

Συχνότητα εμφάνισης

Η διαταραχή υπερφαγίας είναι η συνηθέστερη διατροφική διαταραχή και εμφανίζεται στο 2% του γενικού πληθυσμού. Η αντίστοιχη συχνότητα για την ψυχογενή βουλιμία είναι 1%. Μία στις 5 γυναίκες έχουν εμφανίσει ορισμένα, τουλάχιστον, συμπτώματα Δ.Υ., ενώ το 40% περίπου των ατόμων με Δ.Υ. είναι άνδρες. Επειδή πρόκειται για μια σχετικά νέα διάγνωση, δεν υπάρχουν επαρκή και ομοιογενή στατιστικά στοιχεία για μία σειρά παραμέτρων της διαταραχής.

Διατροφικές διαταραχές

Αιτιολογία

Δεν είναι ακόμα απόλυτα σαφή τα αίτια που προκαλούν τη Δ.Υ. Φαίνεται, όμως, πως -όπως και στην περίπτωση άλλων διατροφικών διαταραχών- η Δ.Υ. είναι το αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης διαφόρων γενετικών, βιολογικών, συμπεριφορικών, ψυχολογικών, κοινωνικών και πολιτισμικών παραγόντων.

Οι ψυχολογικοί παράγοντες φαίνεται πως παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της διαταραχής και αφορούν στις πρώιμες σχέσεις δεσμού, σε δυσκολίες/προβλήματα στην οικογένεια, στις διαπροσωπικές σχέσεις, σε κάποια μορφή φυσικής ή συναισθηματικής παραμέλησης/κακοποίησης, στην ύπαρξη διαφόρων στοιχείων προσωπικότητας (π.χ. χαμηλή αυτοεκτίμηση, αίσθημα ανημποριάς). Επίσης, η κατάθλιψη φαίνεται πως έχει άμεση σχέση με την εμφάνιση της Δ.Υ.

Οι κοινωνικοί/πολιτισμικοί παράγοντες αφορούν, κυρίως, στο κοινωνικό ιδεώδες για την αξία του λεπτού σώματος (από τους ισχυρότερους παράγοντες κινδύνου), που -σε συνδυασμό με τα αισθήματα ντροπής- αυξάνουν την ανάγκη μετριασμού της έντασης των επώδυνων συναισθημάτων διαμέσου της τροφής. Η χρησιμοποίηση της τροφής από τους γονείς, ως μέσου επιβράβευσης, καθησυχασμού ή δελεασμού του παιδιού, επηρεάζει τη στάση του παιδιού -και αργότερα του ενήλικου ατόμου- απέναντι στην τροφή και τη συμβολική της αξία.

 

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της Δ.Υ. είναι παρόμοια με αυτήν της ψυχογενούς βουλιμίας, δηλαδή, η διαφόρων μορφών ψυχοθεραπεία που η κάθε μία από αυτές έχει τους δικούς της στόχους και προτεραιότητες, και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και αντικαταθλιπτικών.

Η αντιμετώπιση της διαταραχής υπερφαγίας είναι επιτακτική -μεταξύ άλλων- εξαιτίας των σοβαρών προβλημάτων υγείας (ψυχικής και σωματικής) που μπορεί να προκαλέσει.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες