Διατροφικές διαταραχές: ορισμός, είδη, παράγοντες κινδύνου

Διατροφικές διαταραχές: γενικά

Δεν υπάρχει κάποιος κοινά αποδεκτός ορισμός για το τι είναι οι διατροφικές διαταραχές (Δ.Δ.). Πριν από μερικά χρόνια, δύο κορυφαίοι ερευνητές των Δ.Δ. πρότειναν τον εξής ορισμό που είναι και ο πληρέστερος μέχρι στιγμής:

«Η διατροφική διαταραχή είναι μία επίμονη μορφή διαταραχής του τρόπου λήψης τροφής ή της συμπεριφοράς ελέγχου του βάρους που επιδεινώνει εμφανέστατα τη σωματική υγεία και τον ψυχοκοινωνικό τρόπο λειτουργίας. Η διαταραχή δεν θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα κάποιας γνωστής ιατρικής πάθησης (π.χ. ένας όγκος στον υποθάλαμο) ή κάποιας άλλης ψυχιατρικής διαταραχής (π.χ. αγχώδης διαταραχή)».

Οι διατροφικές διαταραχές μπορεί να έχουν διάφορες μορφές. Συνηθισμένες διαταραχές της συμπεριφοράς λήψης τροφής είναι η ψυχογενής ανορεξία, δηλαδή ένας ιδιαίτερα περιορισμένος και ελεγχόμενος τρόπος διατροφής που αποσκοπεί στην απώλεια βάρους, και η ψυχογενής βουλιμία, δηλαδή ένας ανεξέλεγκτος τρόπος κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων τροφής σε σύντομο χρονικό διάστημα. Και οι δύο αυτές διατροφικές διαταραχές συνυπάρχουν, συνήθως, με διάφορες μορφές συμπεριφορών ελέγχου του βάρους, για παράδειγμα, προκλητοί έμετοι ή ακραία σωματική άσκηση. Το σωματικό βάρος ποικίλει, επίσης, πολύ, από την υπερβολική ισχνότητα έως το υπερβολικό -άνω του μέσου φυσιολογικού- βάρος.

Ο σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στις διάφορες Δ.Δ. είναι δύσκολος και συχνά αυθαίρετος. Είναι σύνηθες το ίδιο άτομο να εναλλάσσεται ανάμεσα σε διαφορετικές διαγνώσεις στη διάρκεια της Δ.Δ. Κοινό στοιχείο όλων των Δ.Δ. είναι η υπερβολική ενασχόληση με το σώμα, το βάρος και η διατροφή, καθώς και μια αυτοεκτίμηση που επηρεάζεται άμεσα και υπερβολικά από τον τρόπο που βιώνονται αυτοί οι παράγοντες.

Οι Δ.Δ. είναι συνηθέστερες στα κορίτσια και στις νέες γυναίκες, εμφανίζονται, όμως, και σε αγόρια. Υπολογίζεται πως ένα ποσοστό 4-5% του συνόλου των γυναικών πληρούν σε κάποια περίοδο της ζωής τους τα κριτήρια κάποιας Δ.Δ. Υπάρχει, όμως, και ένα άγνωστο ποσοστό που καταφέρνει να αποκρύπτει τα προβλήματά του.

Οι επίσημες ψυχιατρικές διαγνωστικές ομάδες Δ.Δ. είναι τρεις:

η ψυχογενής ανορεξία
η ψυχογενής βουλιμία και
η Δ.Δ. μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (U.N.S.), όταν δεν πληρούνται πλήρως τα κριτήρια των δύο προηγούμενων διαγνώσεων (π.χ. μια βουλιμική συμπεριφορά χωρίς αντισταθμιστικές ενέργειες, δηλαδή, εμέτους)

Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί μια μορφή Δ.Δ. που έχει να κάνει με έναν εξεζητημένο τρόπο υγιεινής διατροφής (ορθορεξία), διαμέσου κατανάλωσης άκρως υγιεινών τροφών ή/και ακραίου τρόπου σωματικής άσκησης, σε σημείο που να βλάπτεται το ίδιο το σώμα. Θεωρείται πως στην ομάδα αυτή υπάρχουν αρκετοί άνδρες με Δ.Δ.

Διατροφικές διαταραχές

Παράγοντες κινδύνου

Οι Δ.Δ. εμφανίζονται σε πολύ διαφορετικά μεταξύ τους άτομα. Παρόλ΄αυτά, οι διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις αλλά και έρευνες καταδεικνύουν ορισμένους βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικο-πολιτισμικούς παράγοντες κινδύνου που είναι οι εξής:

διαφόρων μορφών δυσκολίες στη διάρκεια της ανάπτυξης δεν ευνοούν τη δημιουργία μιας επαρκούς αίσθησης εσωτερικής ασφάλειας και σταθερής αυτοεκτίμησης που απαιτούνται ώστε να καταφέρει κάποιος να ζήσει μια αυτόνομη ενήλικη ζωή. Αυτό καθιστά το άτομο ευαίσθητο και ευάλωτο απέναντι στις διάφορες απαιτήσεις και επιρροές του περίγυρου. Εξωτερικές πιέσεις, όπως διάφορα οικογενειακά προβλήματα ή κάποιος (απο)χωρισμός, ενισχύουν την αίσθηση εσωτερικής ανασφάλειας και αβεβαιότητας.
Το να είναι κάποιος λεπτός, δυνατός και επιτυχημένος αποτελούν βασικές αξίες της σύγχρονης κοινωνίας. Για αυτούς που αισθάνονται ανασφαλείς και αδύναμοι, αυτές οι αξίες ή τα μέτρα «επιτυχίας» προκαλούν μια αίσθηση εσωτερικής ανασφάλειας και ανεπάρκειας. Για ορισμένους, ένας τρόπος εκδήλωσης αυτών των αισθημάτων ανεπάρκειας μπορεί να είναι η εμφάνιση διαφόρων εμμονών και φοβιών γύρω από το σωματικό βάρος που οδηγεί σε ανορεκτικές ή βουλιμικές συμπεριφορές.
Διάφορα στοιχεία προσωπικότητας, όπως η μειωμένη ικανότητα ελέγχου των ενορμήσεων (παρορμητικότητα) και η συναισθηματική αστάθεια, βρίσκονται πίσω από την ψυχογενή βουλιμία, ενώ τελειοθηρία, καταναγκασμοί/ψυχαναγκασμοί και ανάγκη υπερβολικού ελέγχου βρίσκονται συχνά πίσω από την ψυχογενή ανορεξία.
Η θετική ανταπόκριση του περίγυρου απέναντι στην αρχική απώλεια βάρους.

Συχνά, μία Δ.Δ. ξεκινά με αφορμή κάποιο στρεσογόνο γεγονός ή μία κρίση (π.χ. χωρισμός).

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη, Θεραπεία παιδιών και εφήβων , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες