Τηλεφωνο

Τηλέφωνο επικοινωνίας : 2310.23.45.87

Email

salpistis@i-psyxologos.gr

Διεύθυνση γραφείου

Διεύθυνση γραφείου: Πατριάρχου Ιωακείμ 10, Θεσσαλονίκη (κέντρο)

Εργασιακή παρενόχληση: γενικά

Η εργασιακή παρενόχληση (Ε.Π.) είναι ένα θέμα που -αν το σκεφθούμε σοβαρά, γνωρίζοντας τις συνέπειες που μπορεί να έχει για τον αποδέκτη της- σίγουρα δεν θα μας αφήσει αδιάφορους, αν όχι να μας συγκλονίσει. Δεν πρόκειται, όμως, μόνο για ένα προσωπικό πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίζει κάποιος στο χώρο εργασίας του. Αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο, όχι μόνο γιατί αφορά στην κοινωνική απομόνωση κάποιου, γιατί εμπλέκονται περισσότερα του ενός άτομα, αλλά και γιατί συμβαίνει σε πάρα πολλούς χώρους εργασίας, σε όλες τις χώρες του κόσμου και έχει, επίσης, κοινωνικο-οικονομικές συνιστώσες, τόσο όσον αφορά στην αιτιολογία όσο και στις συνέπειές του.

 Η Ε.Π. δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Απλά, άρχισε να συζητείται και να μελετάται ως κοινωνικό πρόβλημα, για πρώτη φορά, τη δεκαετία του 1960. Εδώ και αρκετά χρόνια, το φαινόμενο της άσκησης ψυχολογικής, κυρίως, βίας -τόσο στους χώρους εργασίας όσο και στα σχολεία- φαίνεται πως έχει πάρει διαστάσεις χιονοστιβάδας, έχοντας συχνότατα σοβαρότατες συνέπειες και, αρκετές φορές, ακόμα και για ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή των αποδεκτών της. Άγχος, κατάθλιψη, διάφορα σωματικά και ψυχικά προβλήματα (κοιλιακά άλγη, κεφαλαλγίες, αϋπνίες, υπέρταση, διάφορες φοβίες κ.ά.) καθώς και σύνδρομο μετατραυματικού στρες είναι ορισμένες μόνο από τις πιθανές συνέπειες μιας εργασιακής παρενόχλησης.

Ποιοι είναι, όμως, οι λόγοι που τόσα πολλά άτομα ανά τον κόσμο, ανήλικα και ενήλικα, μεμονωμένα ή ομαδικά, γίνονται τόσο σαδιστικά σκληρά και ανάλγητα απέναντι σε άλλα άτομα με τα οποία συνυπάρχουν καθημερινά και που ποτέ δεν τους έχουν βλάψει στο ελάχιστο; Τι αντιπροσωπεύει μια τέτοιου είδους συμπεριφορά; Γιατί συνεχίζει να υφίσταται και τι μπορούμε να κάνουμε ώστε, αν όχι να εξαλειφθεί, τουλάχιστον να μειωθεί η συχνότητα εμφάνισής της;

Εργασιακή παρενόχληση
                                              Εργασιακή παρενόχληση

Τι θεωρείται ως εργασιακή παρενόχληση;

Εργασιακή παρενόχληση ή εργασιακός εκφοβισμός θεωρείται πως υφίσταται όταν ένα άτομο παρενοχλείται, απειλείται ή εκτίθεται, συστηματικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα, σε διάφορες μορφές ψυχολογικής, κυρίως, βίας,  από ένα άλλο άτομο ή από μια ομάδα ατόμων.

Η Ε.Π. μπορεί να γίνεται:

α)  λεκτικά, π.χ. διαμέσου χλευασμών, απειλών, διάδοσης ψευδών στοιχείων με σκοπό τη μείωση της υπόληψης του ατόμου, μίμησής του κ.ά.

β)  φυσικά, π.χ. διαμέσου σπρωξιμάτων, χτυπημάτων, καταστροφής προσωπικών αντικειμένων κ.ά., και

γ)  σιωπηρά, διαμέσου μιας παντελούς αγνόησης του ατόμου, αποκλεισμού του από κοινές δραστηριότητες, γκριματσών, αναστεναγμών, ειρωνικών χαμόγελων  κ.ά.

Η Ε.Π. δεν θα πρέπει να συγχέεται με μεμονωμένα ή τυχαία περιστατικά παρεξήγησης μεταξύ δύο ατόμων. Η εργασιακή παρενόχληση προϋποθέτει την ύπαρξη μιας σαφέστατης διαφοράς ισχύος μεταξύ των εμπλεκομένων. Το άτομο που παρενοχλείται είναι σχεδόν πάντα ανίσχυρο απέναντι σε αυτόν ή σε αυτούς που το παρενοχλούν, μη μπορώντας ή μη τολμώντας να αμυνθεί ή να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

 Για να μιλάμε για Ε.Π., θα πρέπει να υπάρχει, όπως προαναφέρθηκε,  μια διαχρονικότητα στις αρνητικές ενέργειες σε βάρος του παρενοχλούμενου ατόμου που να έχουν σοβαρές συνέπειες, όπως: έλλειψη δυνατότητας επικοινωνίας με άλλους και δημιουργίας κοινωνικών επαφών, καταρράκωση της εικόνας και της υπόληψης του παρενοχλούμενου προς τα έξω καθώς και διάφορες αρνητικές επιπτώσεις στο χώρο εργασίας, στη ζωή καθώς και στη φυσική και ψυχική του υγεία.

Η ντροπή αποτελεί λέξη κλειδί στις περιπτώσεις μιας εργασιακής παρενόχλησης. Αυτοί που παρενοχλούν αποσκοπούν στο να νιώσει το θύμα ντροπή σε βαθμό που να καταστεί ακόμα πιο ευάλωτο και ανοχύρωτο απέναντι στη βία που του ασκείται.

Εργασιακή παρενόχληση

Εργασιακό περιβάλλον

Ο ρόλος των ομαδικών διεργασιών

Οι μελέτες για τον τρόπο λειτουργίας των διαφόρων ομάδων έχει καταδείξει πως σε κάθε είδους ομάδα υπάρχουν λανθάνουσες διεργασίες που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία και τη συμπεριφορά της.

Δύο ενδιαφέρουσες θεωρητικές προσεγγίσεις για την κατανόηση των ομαδικών διεργασιών είναι οι εξής:

1. Η θεωρία της απόρριψης

Σύμφωνα με αυτήν, τα μέλη κάθε νέας ομάδας που δημιουργείται έχουν την ανάγκη μιας κοινής ιδέας/αντίληψης για την ομάδα αυτή. Στη διάρκεια της διεργασίας αυτής, προκύπτουν σχεδόν πάντα κάποιοι ή κάποιος που δεν συμμερίζεται την κοινή ιδέα/αντίληψη της ομάδας ή που θέλει να την εγκαταλείψει. Ένα τέτοιο άτομο βιώνεται από την «ομάδα» ως απειλή για την κοινή της προσπάθεια. Αρχικά, καταβάλλονται προσπάθειες ώστε το αποκλίνον άτομο να «συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις». Όταν αυτό δεν γίνει εφικτό, τότε ο «μη συμμορφούμενος» είτε απορρίπτεται είτε  θα πρέπει με κάθε τρόπο να ακυρωθεί ή να εγκαταλείψει την ομάδα είτε να αλλάξει η ίδια η ομάδα, πράγμα σπανιότατο.

Το ίδιο συμβαίνει και κάθε φορά που έρχεται στην ομάδα ένα νέο μέλος. Τα παλαιά μέλη, συνειδητά ή υποσυνείδητα, αναλαμβάνουν την ευθύνη της μύησης του νεόφερτου στις κοινές αξίες και στους κανόνες λειτουργίας της ομάδας. Η προσπάθεια μύησης μπορεί να προσλάβει διάφορες μορφές και ένταση, ανάλογα με το βαθμό ανταπόκρισης του νέου μέλους που είτε θα συμμορφωθεί είτε θα ακυρωθεί είτε, στην ανάγκη, θα εκδιωχθεί.

Αυτού του είδους οι προσπάθειες δεν αποσκοπούν παρά στην «επιβίωση» της ομάδας, δηλαδή στη διατήρηση της συνοχής της, έτσι όπως την αντιλαμβάνονται τα ίδια τα μέλη της.

2. Η θεωρία του αποδιοπομπαίου τράγου

Η ιδέα της θεωρίας αυτής είναι δανεισμένη από τη Βίβλο και θέλει να περιγράψει την απόρριψη ενός ατόμου από μία ομάδα. Η στοχοποίηση κάποιου ως αποδιοπομπαίου τράγου -που, τελικά, εκδιώκεται από την ομάδα- αφορά στη μεταβίβαση μιας κοινής ενοχής σε κάποιον Άλλον, κάτι που απαλλάσσει την ομάδα από το βάρος της ενοχής αυτής.

Η «ομαδικότητα» που επιδεικνύεται στην περίπτωση αυτή, όπως και σε αυτήν μιας εργασιακής παρενόχλησης, απαλλάσσει τα μέλη της ομάδας από κάθε είδους ατομική ευθύνη. Η ομαδική δράση δίνει τη δυνατότητα σε κάθε συμμετέχοντα σε αυτήν να κάνει πράγματα που ούτε καν θα διανοούνταν να πράξει μόνος του.

Με τον τρόπο αυτόν, μπορούμε να κατανοήσουμε, σε κοινωνικό επίπεδο, και τις διάφορες προκαταλήψεις που υπάρχουν και που κατά καιρούς -ιδίως στη διάρκεια δύσκολων κοινωνικο-οικονομικών κρίσεων- ενισχύονται. Η συσσωρευμένη, τότε, επιθετικότητα είναι, σε μεγάλο βαθμό, η απάντηση απέναντι στο φόβο που κυριαρχεί και ο οποίος μετατίθεται σε ένα αθώο και, κατά κανόνα, ακίνδυνο στόχο ή θύμα. Σε μια τέτοια περίπτωση, για παράδειγμα, οι μετανάστες αποτελούν το πιο «εύκολο» και ακίνδυνο θύμα ή αποδιοπομπαίο τράγο…

Σε επίπεδο μικρών ομάδων, αυτό που συνήθως αρχικά συμβαίνει είναι η εμφάνιση διαφόρων λανθανουσών συμπεριφορών ή ενεργειών του τύπου: «Δεν χαιρετούμε ή καλημερίζουμε το θύμα», «Δεν το ενημερώνουμε για κάποια κοινή έξοδο» κ.ά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα πράγματα γίνονται σοβαρότερα με την απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών, οδηγιών ή κοινών αποφάσεων που θα εκθέσουν σοβαρά το θύμα.

Το κοινό στοιχείο μιας ομάδας που λειτουργεί με έναν τέτοιο καταστροφικό τρόπο είναι πως η καταστροφικότητα αυτή καθορίζεται από διάφορες παρανοϊκού τύπου λανθάνουσες φαντασιώσεις που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα και δημιουργούν στην ομάδα ένα αίσθημα απειλής, ακόμα και αυτής της ίδιας της ύπαρξής της. Ως εκ τούτου, αρχίζει, στην ουσία, να αμύνεται απέναντι σε λιγότερο ή περισσότερο ανύπαρκτους εχθρούς, όπως είναι π.χ. ένας αποδιοπομπαίος τράγος.

Εργασιακή παρενόχληση
                                               Συναδελφικές σχέσεις

Ποιοι παρενοχλούνται;

Η εργασιακή παρενόχληση μπορεί να εμφανισθεί σε οποιονδήποτε χώρο εργασίας, να πλήξει τον οποιονδήποτε -ασχέτως ηλικίας, φύλου, επαγγελματικής επάρκειας ή θέσης κατέχει στην ιεραρχία- και να βρεθεί ο οποιοσδήποτε, είτε στη θέση του θύτη είτε σε αυτή του θύματος. Παρόλ΄αυτά, υπάρχει πάντα κάποιου είδους εξήγηση γιατί κάποιοι πλήττονται, ενώ άλλοι όχι. Μία γενική αιτίαση είναι πως όποιος διαφέρει, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο από το υπόλοιπο σύνολο, διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να πέσει θύμα εργασιακής παρενόχλησης.

 

Τα προσωπικά χαρακτηριστικά και οι συμπεριφορές, που ενοχοποιούνται και που συχνά παρατηρούνται σε θύματα εργασιακής παρενόχλησης, διαχωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

  1.  στα παθητικά, χαμηλών τόνων και υποβόλιμα άτομα με στοιχεία προσωπικότητας όπως: επιφυλακτικότητα, ανασφάλεια, σωματική  αδυναμία, χαμηλή αυτοεκτίμηση και κακή εικόνα εαυτού, και
  2.  στα θύματα που προκαλούν και έχουν στοιχεία προσωπικότητας όπως: υπερκινητικότητα, ευερεθιστότητα, εκρηκτικότητα και  προκλητικότητα. Τέτοιου είδους χαρακτηριστικά θεωρούνται ως εύκολα να εκνευρίσουν και να προκαλέσουν τον περίγυρο, πράγμα  που διευκολύνει τη στοχοποίηση των ατόμων αυτών.

 

Ποιοι παρενοχλούν;

Όπως προαναφέραμε και όλα όσα ισχύουν για ένα θύμα, ισχύουν και για τους θύτες. Όλοι μας νιώσαμε κάποια στιγμή την ανάγκη -ή ίσως και να το πράξαμε- να «βάλουμε στη θέση του» κάποιον που θεωρήσαμε πως «του αξίζει», και μάλλον όλοι μας κουτσομπολέψαμε, αγνοήσαμε συνειδητά ή διαδώσαμε κάποια φήμη υπαρκτή ή ανύπαρκτη για κάποιον. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν είναι ταυτόσημο με την εργασιακή παρενόχληση, αλλά, δυνητικά και κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, θα μπορούσε να είναι το προστάδιό της.

Αυτοί που παρενοχλούν θεωρείται πως έχουν μια θετικότερη στάση απέναντι στην άσκηση βίας, θέλουν να κυριαρχούν και να επιβάλλονται στους άλλους, να επικρατεί πάντα η άποψή τους και να μην υπάρχει η παραμικρή αμφισβήτηση προς το πρόσωπό τους. Επίσης, βιώνονται από τον περίγυρο ως άτομα δυναμικά που, όμως, σπάνια εκδηλώνουν αισθήματα συμπάθειας προς άλλους, δεν βιώνουν ενοχές, έχουν ανάγκη από το θαυμασμό του περίγυρου, δεν διαθέτουν συνεναισθησία, φθονούν εύκολα και εκμεταλλεύονται τους άλλους και, τέλος, δυσκολεύονται στη λήψη πρωτοβουλιών και αποφάσεων. Με άλλα λόγια, διαθέτουν στοιχεία προσωπικότητας που υπάρχουν σε άτομα με αντικοινωνική ή ψυχοπαθητική προσωπικότητα.

Από τη στιγμή, όμως, που η Ε.Π. αποτελεί, κατά κύριο λόγο, ομαδικό φαινόμενο, προϋποθέτει την ύπαρξη συνοδοιπόρων που επηρεάζονται από κάποιον που έχει ηγετικό ρόλο και τον οποίο, με κάποιον τρόπο, θαυμάζουν ή φοβούνται. Η αποδοχή της συμπεριφοράς του ηγέτη-θύτη από τον περίγυρό του, ενισχύει, νομιμοποιεί και μονιμοποιεί την εργασιακή παρενόχληση.

 ergasiaki-parenoxlisi-4

Εργασιακή παρενόχληση

Πως εκφράζεται η εργασιακή παρενόχληση;

Όπως προαναφέραμε, η Ε.Π. μπορεί να εμφανισθεί σε οποιονδήποτε χώρο εργασίας, πιθανότερο είναι, όμως, να προκύψει σε περιπτώσεις όπου συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές στον εργασιακό χώρο, όπου υπάρχουν σκληρές συνθήκες εργασίας, πίεση και δυσαρέσκεια ή όπου υπάρχει έλλειψη οργάνωσης, ασάφεια ρόλων ή ανεπαρκής διοίκηση. Μπορεί, επίσης, να προκύψει με αφορμή τη σύγκρουση μεταξύ διαφορετικών κουλτούρων εργασίας, π.χ. εξαιτίας της συνένωσης δύο υπηρεσιών, όπου όλοι θέλουν να διατηρήσουν τις ρουτίνες και τον τρόπο δουλειάς που καλά γνωρίζουν. Μπορεί ακόμα να προκύψει εξαιτίας της πρόσληψης ενός ατόμου που προέρχεται από άλλη χώρα κ.τ.λ. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, είναι πολύ ευκολότερο κάποιος ή κάποιοι να χρησιμοποιηθούν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι ή σάκοι του μποξ.

 

Η Ε.Π.  εστιάζεται και αφορά, συνήθως στους δύο παρακάτω τομείς:

  1.  στο αντικείμενο εργασίας του ατόμου, δηλαδή στην επιβάρυνση των συνθηκών εργασίας του, π.χ. με το να του αφαιρούνται  αρμοδιότητες άνευ λόγου και αιτίας, να του αποκρύπτεται πληροφόρηση για συναντήσεις, ακυρώσεις εκδηλώσεων, να του ανατίθενται  δύσκολες ή δυσάρεστες υποχρεώσεις κ.ά.
  2.  να προσλάβει προσωπικό χαρακτήρα διαμέσου προσωπικών επιθέσεων, εξευτελισμών, διαδόσεων, σεξουαλικών παρενοχλήσεων ή  υπονοούμενων κ.ά.

 

Οι συνέπειες της εργασιακής παρενόχλησης

Οι όποιες συνέπειες μιας εργασιακής παρενόχλησης επηρεάζονται από την προσωπικότητα του θύματος, τις προσωπικές του σχέσεις, τις σχέσεις του στο χώρο εργασίας, καθώς και από τυχόν ανάλογες προηγούμενες εμπειρίες. Σοβαρές είναι οι συνέπειες στην αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση του θύματος, με συνοδά, συνήθως, στοιχεία το άγχος, την κατάθλιψη, την απόγνωση, τις δυσκολίες αυτοσυγκέντρωσης, τις έντονες εναλλαγές διάθεσης, τις αϋπνίες, το φόβο, διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα (κοιλιακά άλγη, κεφαλαλγίες, δύσπνοια, ζαλάδες, υπέρταση, καρδιακά προβλήματα, αλλεργίες, νεφρική δυσλειτουργία, αίσθημα κόπωσης κ.ά.), ακόμα και την εμφάνιση συνδρόμου μετατραυματικού στρες.

Κάποιοι βγαίνουν από μια τέτοιου είδους κόλαση με δυσκολίες που μπορούν να διαχειριστούν, ενώ κάποιοι άλλοι μπορεί να έχουν πολλά και σοβαρά προβλήματα που να χρειάζονται τη συνδρομή ειδικών και που, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να διαρκέσουν ακόμα και για ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή τους.

 ergasiaki-parenoxlisi-5

Συναδελφικότητα

Δεν φταίει το θύμα – αιτίες της εργασιακές παρενόχλησης

Αρκετές φορές, εκφράζεται άμεσα ή έμμεσα η ευθύνη του θύματος ως αιτία για αυτά που του συμβαίνουν, δηλαδή πως με τον τρόπο του προκαλεί, όπως συχνά θεωρείται πως συμβαίνει και με πολλές γυναίκες-θύματα βιασμού, που ενοχοποιούνται με το χυδαίο πρόσχημα: «τα ΄θελαν και τα ΄παθαν…», δηλαδή πως προκάλεσαν με το ντύσιμο, τη συμπεριφορά τους ή κάτι ανάλογο, τέλος πάντων!!!

Επειδή, όμως, «…για όλα ΔΕΝ φταίνε οι γκόμενες, οι πρώην κι οι επόμενες..» -όπως λέει και ο Λουκιανός- έτσι κι εδώ, η άσκηση ψυχολογικής βίας στους χώρους εργασίας δεν είναι δυνατόν να αιτιολογηθεί -πολύ περισσότερο δε, να δικαιολογηθεί- με την ενοχοποίηση του θύματος. Με την ίδια λογική, δεν θα φταίγαμε εμείς, αν στήναμε ένα γαϊτανάκι γύρω από ένα καθηλωμένο σε αναπηρικό καροτσάκι άτομο ή σε ένα άτομο με «ειδικές ανάγκες», κοροϊδεύοντάς το και παίρνοντάς του στο τέλος και το πορτοφόλι, με τη «δικαιολογία»: «Καλά να πάθει τέτοιος που είναι και αφού τολμά να ξεμυτά από το σπίτι του, όταν δεν είναι σε θέση να υπερασπίζεται τον εαυτό του»….

Είναι πραγματικά «νοσηρό» να ισχυρίζεται κάποιος πως η άσκηση ψυχολογικής βίας είναι κάτι το αναπόφευκτο στις ανθρώπινες σχέσεις και πως μία κύρια αιτία αυτού είναι κάποια χαρακτηριστικά του θύματος. Το κάθε ενήλικο άτομο οφείλει να μπορεί να διαχειρίζεται με διαφορετικό και ωριμότερο τρόπο ανάλογες καταστάσεις και, αν δεν μπορεί, τότε δεν του φταίει ο αποδέκτης των προσωπικών του ανεπαρκειών και απωθημένων.

Τέτοιου είδους επιχειρήματα δεν έχουν καμία ερευνητική στήριξη. Η προσωπικότητα του θύματος δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο όσον αφορά στην επιλογή του ως αποδέκτη άσκησης ψυχολογικής βίας. Αυτό που συμβαίνει είναι το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή, να διαταράσσεται η προσωπικότητα του θύματος, εξαιτίας της ασκούμενης σε βάρος του ψυχολογικής βίας.

Κάποιοι υποστηρίζουν πως θύματα εργασιακής παρενόχλησης γίνονται αρκετές φορές άτομα που αντιτίθενται έντονα σε κάποιες επιλογές της διεύθυνσης του χώρου εργασίας, σε τυχόν αυταρχισμό της και που, γενικώς, δεν υποτάσσονται εύκολα στην εξουσία της. Εάν η διεύθυνση ενός χώρου εργασίας καθιστά πρώτη έναν εργαζόμενο αποδιοπομπαίο τράγο ή τον στοχοποιεί απροκάλυπτα, τότε αυτή είναι, κατά κύριο λόγο, η αιτία που ο εργαζόμενος αυτός γίνεται αποδέκτης ψυχολογικής βίας και από το υπόλοιπο προσωπικό, και όχι η στάση του απέναντι στη διεύθυνση.

 

Ως άλλες αιτίες αναφέρονται και οι παρακάτω:

  • Αναδιοργάνωση της ομάδας ή πρόσληψη νέου διευθυντή.
  • Κάποιος που μπορεί να τυγχάνει της εύνοιας ή της εκτίμησης της διεύθυνσης.
  • Κάποιος που αρνείται να πράξει κάτι που του ζητείται και που θεωρεί ως -ή/και που μπορεί να είναι- μη ηθικά ορθό.
  • Κάποιος που προσπαθεί να προστατέψει έναν συνάδελφό του από μια εργασιακή παρενόχληση σε βάρος του.
  • Κάποιος που να έχει επισημάνει την ύπαρξη αδικιών, άσχημων συνθηκών, ανεπίτρεπτων συμπεριφορών ή κατάχρηση εξουσίας στο χώρο εργασίας.

 

Η σιωπή και ανοχή των συναδέλφων

Ο λαός λέει πως «Ο φόβος φυλάει τα έρμα», και ο φόβος, στην περίπτωση της εργασιακής παρενόχλησης, οδηγεί συχνά στη «Σιωπή των αμνών», δηλαδή των συναδέλφων. Με τον τρόπο αυτό, το θύμα παραμένει συνηθέστατα αβοήθητο, πράγμα που δημιουργεί, πολλές φορές, αισθήματα ενοχής και ντροπής στους αμέτοχους συναδέλφους. Ένας τρόπος να απαλλαγούν από τα βασανιστικά αυτά αισθήματα είναι να κατηγορήσουν το θύμα ως τον μόνο υπεύθυνο για το μαρτύριο που βιώνει, κάτι που ενισχύει ακόμα περισσότερο την απομόνωση του και την έκθεσή του στις διαθέσεις των θυτών.

Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο τραγική για το θύμα, όταν η παθητικότητα των συναδέλφων του μετατρέπεται σε ενεργητική επιδοκιμασία της ψυχολογικής βίας που λαμβάνει χώρα. Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι συνάδελφοι, στην περίπτωση αυτή, μετατρέπονται σε κοινό μιας Ρωμαϊκής αρένας που με τις επιδοκιμασίες του καθορίζει ποια θα είναι τα όρια της τιμωρίας του θύματος.

Εργασιακή παρενόχληση
                                            ψυχολογικός εκφοβισμός 

Επίλογος

Η αλήθεια είναι πως η Ε.Π. έχει πολύ μεγαλύτερες -τρομακτικές θα έλεγα- διαστάσεις από αυτές που πολλοί μας πιστεύουμε και δεν πρόκειται, φυσικά, να εξαλειφθεί από μόνη της. Το θέμα χρειάζεται να έρθει σε ευρεία δημόσια συζήτηση ώστε να αναδειχθούν επαρκώς οι σοβαρές του συνέπειες τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, αλλά και για να γίνουν οι ανάλογες προτάσεις για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπισή του.

Όλοι οι ερευνητές επί του θέματος συμφωνούν πως η ευθύνη δεν βρίσκεται στο θύμα αλλά στον τρόπο που είναι δομημένος και λειτουργεί ένας εργασιακός χώρος. Όταν οι άνθρωποι νιώθουν ανασφάλεια, άγχος, πίεση και φόβο, εύκολα αναζητούν κάποιον αποδιοπομπαίο τράγο που να του επωμίσουν ό,τι τους είναι δυσβάσταχτο και, με τον τρόπο αυτό, να διατηρήσουν μια ψευδαίσθηση εσωτερικής και εξωτερικής ισορροπίας.

Απαιτείται η ύπαρξη αποτελεσματικού νομικού πλαισίου που να προστατεύει τον αποδέκτη της ψυχολογικής βίας, αλλά και ο κάθε εργοδότης να διασφαλίζει ένα πλαίσιο εργασιακών σχέσεων που να αποτρέπει στο μέγιστο δυνατό βαθμό την εμφάνιση τέτοιων φαινομένων. Η ευθύνη της εκάστοτε διοίκησης είναι μεγάλη. Επειδή η γνώση αποτελεί πάντα προϋπόθεση της οποιασδήποτε βελτιστοποίησης και αλλαγής, οι συζητήσεις και ο ανοιχτός διάλογος στο χώρο εργασίας πριν ή/και όταν υπάρξει Ε.Π. είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γίνονται, αν είναι δυνατόν, ακόμα και με τη συνδρομή εξωτερικού ειδικού επιστήμονα.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε πως ο άνθρωπος γίνεται θεριό με τα θεριά και πως, συχνά, δεν χρειάζονται παρά πολύ απλά πράγματα για να μας ημερέψουν. Ένα χαμόγελο, μια ευγενική προσφώνηση, ένας εγκάρδιος χαιρετισμός μπορεί να προδιαθέσουν τους άλλους και να δημιουργήσουν ένα κλίμα και διάθεση μεγαλύτερης εγγύτητας και ασφάλειας στον εργασιακό μας χώρο. Ας τα χαρίσουμε πιο απλόχερα, λοιπόν. Δεν κοστίζουν τίποτα και μπορούν να προσφέρουν πολλά σε όλους μας.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες ΘεσσαλονίκηΣυμβουλευτικές συνεδρίες

Προτεινόμενα άθρα

3 Comments

  1. Διαβάζοντας με μεγάλη προσοχή, όντας κι εγώ θύμα παρενόχλησης από ομάδα “συναδέλφων” στον εργασιακό μου χώρο λόγω των υψηλών μου προσόντων […], έχω να σημειώσω κάποια πράγματα: πρώτον, το θύμα αργεί σημαντικά να καταλάβει τις λανθάνουσες αρνητικές συμπεριφορές, και τις περισσότερες φορές, ο χαρακτήρας της παθητικότητας εντοπίζεται στους θύτες, οι οποίοι σπάνια εκδηλώνουν δημόσια και χωρίς την κατάλληλη κάλυψη τις επιθέσεις απαξίωσης και ακύρωσης της προσωπικότητας του θύματος. Προφανώς, όταν ο τραμπουκισμός και η δουλοπρέπεια απέναντι σε όποιον έχουμε συμφέρον, είναι κανόνες για το σύνολο μιας κοινωνίας μέσα από το καλλιεργημένο πελατειακό σύστημα, το ηθικό ανάστημα από μόνο του είναι ένα κόκκινο πανί για την αίσθηση απειλής των ‘λυκοφιλιών’ που χαρακτηρίζουν αυτές τις ομάδες. Και πράγματι, κάθε ανατροπή της εξουσίας σε μια εδραιωμένη αμοιβαία ‘βόλεψη’ είναι επίσης απειλή για τους ‘βολεμένους’. Δεν είναι τυχαίος ο χαρακτηρισμός ‘παράσιτα’ που αποδίδεται σε αυτούς τους, κατ’ ευφημισμό θα έλεγα εγώ, αντικοινωνικούς και ψυχοπαθητικούς, οι οποίοι δεν έχουν κανένα πρόβλημα να καταστρέψουν, αν χρειαστεί, τον οργανισμό που τους τρέφει, καθώς είναι πολύ ευπροσάρμοστοι σε νέες μορφές εξουσιαστικής προσκόλλησης. Για να μην μακρηγορώ, αν και έχει πολύ ζουμί το θέμα αυτό, θεωρώ ότι η εργασιακή παρενόχληση αντανακλά την αδικία και την αναξιοκρατία που επικρατεί σε ανταγωνιστικά περιβάλλοντα όπου να ‘πατάς επί πτωμάτων’ θεωρείται προσόν, και το ηθικό ανάστημα είναι μια σημείωση της ολοκληρωτικής ισοπέδωσης των ανθρώπινων αξιών. Και τα συστήματα αυτά, χωρίς αίσθηση καθήκοντος απέναντι στο μέλλον, χωρίς φιλότιμο και αξιοπρέπεια, έχουν επιβληθεί αφού το κέρδος σε χρήμα υπερβαίνει την αξία της ίδιας της υγείας και της ζωής. Θα ήθελα, σας παρακαλώ, τέλος, να σημειώσετε, ότι το χαμόγελο απέναντι σε ανθρώπους που αποσκοπούν στην εκμετάλλευση και την απαξίωση του “απειλητικού” μεταφράζεται ως δείγμα αδυναμίας και εξάρτησης, και όχι ως ευγενική συμπεριφορά. Η ευγενική συμπεριφορά γενικότερα παίρνει τη σημασία του υποβόλιμου, γιατί συγχέεται με “κανιβαλιστικές” ομάδες, και ποιος -από εκείνους που έχουν βρεθεί σε μια τέτοια κατάσταση- θα αρνηθεί ότι μόλις ο αποδιοπομπαίος τράγος φύγει, ένας νέος οπωσδήποτε θα γεννηθεί…….. Σας ευχαριστώ για το άρθρο, είναι σημαντικό να φωτίζονται όσα είναι “καλά αποσιωπημένα”…

  2. Fofi,

    σ΄ευχαριστώ για το ενδιαφέρον σχόλιό σου που δίνει τροφή για περαιτέρω σκέψεις.
    Θα ήθελα να προσθέσω πως μία σημαντική αιτία για την εμφάνιση του φαινομένου της εργασιακής παρενόχλησης είναι και τα αισθήματα ζήλιας και φθόνου που πολλοί κουβαλούν εντός τους, χωρίς, συχνά, να το συνειδητοποιούν καθώς πρόκειται για αισθήματα μη αποδεκτά σε κοινωνίες όπως η δική μας…

    Τα αισθήματα φθόνου δεν είναι από μόνα τους επικίνδυνα. Επικίνδυνες είναι, όμως, οι συνέπειές τους -πλημμυρίζοντας την ψυχή με τα δυσβάστακτα αισθήματα μιας τεράστιας υποτιθέμενης ή/και υπαρκτής αδικίας, προσωπικής ανεπάρκειας και οργής- όταν επιλέγουμε να συνεχίσουμε να εξαπατούμε τον εαυτό μας, μη παραδεχόμενοι την ύπαρξή τους και μη κάνοντας κάτι για να απαλλαγούμε σταδιακά από αυτά. Μία ακόμη σημαντική παράμετρος, όσον αφορά στη διαχείριση των αισθημάτων φθόνου, είναι η ανοχή και αντοχή απέναντι στη διαφορετικότητα. Αυτό, όμως, αποτελεί μια εφ΄όρου ζωής προσπάθεια που βαδίζει χέρι-χέρι με τη διαδικασία της προσωπικής ωριμότητας του καθενός μας.

    Σε ένα ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο και σε κοινωνίες σκληρού ανταγωνισμού και άκρατου καταναλωτισμού, όπως οι σημερινές, η συστηματική προσπάθεια υποδαύλισης του ανταγωνισμού λειτουργεί ως λίπασμα για τη δημιουργία ή ενίσχυση ήδη υπαρχόντων αισθημάτων φθόνου στα μέλη τους, αποσκοπώντας σαφέστατα στην αύξηση της παραγωγικότητας και της καταναλωτικής τους δυνατότητας. Συχνά, όμως, αυτός ο έντονος εστιασμός στις ατομικές επιδόσεις οδηγεί σε έναν σκληρό ανταγωνισμό μεταξύ συναδέλφων, καθιστώντας σταδιακά τον καθένα σε αντίπαλο δέος για τον άλλον, με συνέπεια η γνώση να μη μοιράζεται, να μη διακινούνται καινούργιες ιδέες, η δε δημιουργικότητα να μετατρέπεται σε τυφλή αποδοτικότητα, αυξάνοντας το στρες, το άγχος και την αβεβαιότητα, μειώνοντας συνάμα τη χαρά της δημιουργίας, της αλληλεγγύης και της συναδελφικότητας.

    Θα πρέπει, επίσης, να τονίσω πως τα δύο φύλα διαχειρίζονται διαφορετικά τα αισθήματα φθόνου. Οι άνδρες υπερασπίζονται ανοιχτά το «ζωτικό τους χώρο», καλύπτοντας συχνά τα αισθήματα φθόνου τους, βαφτίζοντάς τα ως «αγώνα εξουσίας», ενώ οι γυναίκες χρησιμοποιούν, συνήθως, πιο έμμεσους τρόπους, απομονώνοντας την αντίζηλό τους, σαμποτάροντάς την ή μιλώντας αρνητικά πίσω από την πλάτη της. Γενικώς, φαίνεται πως οι γυναίκες είναι, συνήθως, πιο σκληρές από τους άντρες απέναντι σε γυναίκες συναδέλφους ή «ανταγωνίστριές» τους, όταν πυροδοτούνται εντός τους αισθήματα φθόνου. Δυστυχώς, μοιάζει τα αισθήματα και οι πράξεις αλληλεγγύης να περισσεύουν όταν υπάρχουν δυσκολίες και να μετατρέπονται σε σπάνιο είδος σε περιπτώσεις ευημερίας και επιτυχίας…

    Καλή συνέχεια!

  3. Το έζησα την τελευταια εβδομαδα σαν αρχαια τραγωδια μου εχουν φερθει με το πιο ασχημο τροπο που υπαρχει εκλαιγα ασταμάτητα δεν ηθελα να παω εκει μεσα σταματησα για μια μερα γυρισα πισω γιατι εχω ενα παιδι εφηβο μονη μου ο αντρας μου εχει φυγει απο την ζωη δεν μπορουσα να το σταματησω το μπουλινγκ απο συναδερφους που προσβάλλουν βάναυσα την τιμή, την υπόληψη και γενικά την προσωπικότητα μου και πριν λιγες μερες σε μια λαθασμενη προσπαθεια να τους σταματισω χαραξα τα χερια μου για να τους δειξω πως το ιδιο εχουν κανει στην ψυχη μου αντι να σταματισουν βγηκαν και καπακι απο πανω φωναξαν το 100 και με πηγαν στο τμη μα που με υποχρεωσαν να δω ψυχιατρο και πηρα και δυο εβδομαδες αναρρωτικη και χθες βλεπω αγγελια σε σαιτ εψαχναν ατομο για την θεση μου και σε επικοινωνία που ειχα σημερα για το χαρτι της αναρρωτικης ρωτισα για την αγγελια και μου ειπαν ηταν ευχαριστημενοι απο την δουλεια μου αλλα για το χ λογο διακοπτουμε την συνεργασία ουτε καν με ενημερώσανε και το ατομο που μου εκανε την ζωη κολαση ειναι εκει μαζι με αλλους και χθες με χλευασαν στην ομαδικη και στο παιδι μου ψεματα αν εισαι λιγο ευαισθητος ανθρωπος δεν επιβιώνεις πουθενα΄΄ αυτα με μενα για μενα και χωρις εμενα ΄΄το μπουλινγκ καλα κρατι

Leave A Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *