Εθισμός στο διαδίκτυο: μια αόρατη ανθρωποπαγίδα

Εθισμός στο διαδίκτυο: γενικά

Ο εθισμός στο διαδίκτυο (Ε.Δ.) αποτελεί αναμφισβήτητα ένα διαρκώς διογκούμενο πρόβλημα παγκοσμίως. Παρόλ΄αυτά, δεν υπάρχει ακόμα κοινή συμφωνία μεταξύ των ειδικών όχι μόνο για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να ταξινομηθεί αλλά και για το αν αποτελεί αυτόνομη διαταραχή ή σύμπτωμα κάποιας άλλης ήδη υπάρχουσας διαταραχής, όπως π.χ. κοινωνικής φοβία, κατάθλιψη ή αγχώδης διαταραχή.

Οι ψυχιατρικές διαγνώσεις που προσομοιάζουν με το φαινόμενο του εθισμού στο διαδίκτυο είναι ο εθισμός στον τζόγο και η διαταραχή του ελέγχου των παρορμήσεων. Η συγγένεια με τη διαταραχή του ελέγχου των παρορμήσεων έγκειται στο ότι το άτομο, που είναι εθισμένο στο διαδίκτυο, δεν είναι σε θέση να διαχειρισθεί με μέτρο τη χρήση του διαδικτύου, κάτι που οδηγεί στη σωματική και ψυχική επιβάρυνσή του με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της καθημερινής του λειτουργικότητας.

Με απλά λόγια, αυτό που στην ουσία σημαίνει ο όρος «εθισμός στο διαδίκτυο» είναι πως ένα άτομο χρησιμοποιεί το διαδίκτυο καθημερινά μέχρι του σημείου να παραμελεί συστηματικά άλλες σημαντικές πλευρές της ζωής του, π.χ. ύπνο, εργασία, σπουδές. Μπορεί δε να πρόκειται για μια καταναγκαστική, αποφευκτική ή ανεξέλεγκτη συμπεριφορά.

 

Συνήθη συμπτώματα

Στην καθημερινή ζωή με την οικογένεια, στο σχολείο ή στον εργασιακό χώρο, το πρόβλημα εκδηλώνεται με τη μορφή μιας μειωμένης λειτουργικότητας, παραμέλησης των κοινωνικών σχέσεων, ελλιπούς φροντίδας για την υγιεινή του σώματος και διαφόρων αλλαγών στην προσωπικότητα και στη διάθεση του ατόμου.

Ένα άλλο πολύ σημαντικό και ανησυχητικό στοιχείο είναι η μείωση του ενδιαφέροντος του ατόμου για διάφορες σημαντικές στο παρελθόν δραστηριότητές του. Επίσης, διάφορες οικονομικές δυσκολίες, κλοπή χρημάτων από το σπίτι ή η πώληση διαφόρων αντικειμένων μπορεί να αποτελούν ενδείξεις ύπαρξης διαδικτυακού τζόγου.

 

Εθισμός στο διαδίκτυο

Αιτιολογικοί παράγοντες

Ο Ε.Δ. εμφανίζεται συνηθέστατα σε εφήβους και σε νεαρούς ενήλικες με υπερεκπροσώπηση των αγοριών και των νεαρών ανδρών. Το φαινόμενο χρειάζεται αρκετά χρόνια για να εξελιχθεί και μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν άτομα με κατάθλιψη, κοινωνική απομόνωση ή κοινωνικό άγχος.

Η συστηματική και ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου μπορεί να επηρεάσει τα συναισθήματα και τη διάθεση του χρήστη, δίνοντάς του ταυτόχρονα τη δυνατότητα να ξεφεύγει από μια δυσάρεστη για τον ίδιο εξωτερική ή εσωτερική πραγματικότητα, όπως ακριβώς συμβαίνει με τη χρήση αλκοόλ ή διαφόρων ουσιών στις διαταραχές εξάρτησης από ουσίες. Γνωρίζουμε πως τόσο η χρήση του διαδικτύου όσο και ο τζόγος καθορίζονται πολύ συχνά από την επιρροή που ασκούν στη συναισθηματική διάθεση του χρήστη/παίχτη, αποσπώντας σχεδόν ολοκληρωτικά την προσοχή του από κάθε είδους έγνοια ή πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Για το λόγο αυτό, όσο περισσότερο η εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου βελτιώνει τη συναισθηματική διάθεση του εκάστοτε χρήστη τόσο μεγαλύτερη γίνεται και η εξάρτησή του από αυτό. Ο κίνδυνος αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος στην ενασχόληση με τα διαδραστικά παιχνίδια μέσω διαδικτύου, αυξάνοντας το ενδεχόμενο του εθισμού.

Επίσης, ο εγκλωβισμός σε αυτομομφές και σε μια αίσθηση χαμηλής αυτοεκτίμησης μπορεί να μειώσει την ικανότητα του ατόμου να επιλύει προβλήματα, να παίρνει πρωτοβουλίες και να ενεργοποιείται, όταν αυτό είναι αναγκαίο, κάτι που επίσης αυξάνει τις πιθανότητες εθισμού στο διαδίκτυο.

Άτομα μοναχικά, ντροπαλά ή που έχουν κατάθλιψη διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εθισμού στο διαδίκτυο. Αντίθετα, φαίνεται πως μια καλή σχέση ανάμεσα σε γονείς και παιδί μειώνει το ενδεχόμενο του εθισμού. Αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι πως οι γονείς πιστεύουν πως το παιδί τους χρησιμοποιεί το διαδίκτυο λιγότερο απ΄όσο πιστεύει το ίδιο το παιδί.

 

Εθισμός 

Τι προσφέρει το διαδίκτυο;

Έρευνες δείχνουν πως η χρήση του διαδικτύου όσο περισσότερο αποσκοπεί στην αναψυχή, παρά στην αναζήτηση πληροφοριών ή επιμόρφωσης, τόσο μεγαλύτερα είναι και τα προβλήματα που δημιουργεί. Όσο φτωχότερες είναι οι κοινωνικές σχέσεις του ατόμου   τόσο μεγαλύτερες είναι και οι πιθανότητες εθισμού του στο διαδίκτυο, εξαιτίας των ευκαιριών που δίνει για επικοινωνία και ανωνυμία (chat rooms, forums, blogs κ.ά.).

Οι ευκαιρίες που δίνει το διαδίκτυο για δημιουργία σχέσεων, ανωνυμία, άνεση εκδήλωσης διαφόρων συναισθημάτων και μη υποχρέωση κοινωνικών ή ψυχολογικών δεσμεύσεων -σε αντίθεση με αυτό που ισχύει στην πραγματική ζωή- το κάνουν άκρως δελεαστικό, ιδίως για άτομα με αναστολές, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνικό άγχος κ.τ.λ. Αρκεί ένα μόνο κλικ για να απαλλαγεί κάποιος από οποιαδήποτε δυσάρεστη κατάσταση.

Η ικανοποίηση διαφόρων σεξουαλικών αναγκών ή/και διαστροφών (π.χ. παιδοφιλία κ.ά.) είναι για πολλούς ένας πολύ σημαντικός παράγοντας συστηματικής χρήσης του διαδικτύου μέχρι και του σημείου του εθισμού. Κι εδώ, το φλερτ και το τηλεφωνικό σεξ -εκτός από τη δυνατότητα εκφόρτισης του ερωτισμού- δίνουν και τη δυνατότητα μιας κοινωνικής συνδιαλλαγής που, πίσω από το προσωπείο της ανωνυμίας, κάνει τα πράγματα πολύ πιο απλά για πολλούς.

 

Διαδίκτυο

Συνέπειες του εθισμού στο διαδίκτυο

Είναι πολλά τα στοιχεία που αποδεικνύουν τις σοβαρότατες κοινωνικές, οικονομικές, σωματικές και ψυχικές επιπτώσεις μιας αλόγιστης συστηματικής χρήσης του διαδικτύου. Σε νεαρής ηλικίας άτομα με Ε.Δ., τα προβλήματα στις σπουδές και τις κοινωνικές σχέσεις είναι τυπικά. Ο Ε.Δ. αποτελεί συχνά μέρος διαφόρων ψυχικών διαταραχών, όπως συναισθηματικές και αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές του ελέγχου των παρορμήσεων και εξάρτηση από ουσίες.

Οι σωματικές συνέπειες είναι, μεταξύ άλλων, παχυσαρκία, κακή φυσική κατάσταση, νευρολογικές διαταραχές (π.χ. επιληπτικές κρίσεις) κ.ά. Αναφέρονται ακόμα και περιπτώσεις θανάτου εξαιτίας του Ε.Δ.

Οι σημαντικότερες ψυχικές συνέπειες του Ε.Δ. είναι η συρρίκνωση των κοινωνικών σχέσεων, η δημιουργία προβλημάτων τόσο σ΄αυτές κοινωνικές όσο και στις οικογενειακές σχέσεις του ατόμου, όπως επίσης και προβλήματα με τις σπουδές, τους δασκάλους/καθηγητές και τους συμμαθητές. Ο Ε.Δ. συνδέεται, επιπλέον, άμεσα με τη μοναξιά, την κατάθλιψη, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, με δυσκολίες αυτοελέγχου καθώς και με δυσκολίες στην αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων και υποχρεώσεων.

Τον μεγαλύτερο κίνδυνο Ε.Δ. διατρέχουν τα άτομα που δεν έχουν καθόλου φίλους ή άλλου είδους ουσιαστικές κοινωνικές σχέσεις και των οποίων οι γονείς δεν έχουν συνειδητοποιήσει το μέγεθος της μοναξιάς των παιδιών τους.

Διάφορα νεότερα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν πως υπάρχει σχέση ανάμεσα στην αντικοινωνική/επιθετική συμπεριφορά και στον Ε.Δ., τόσο σε κορίτσια όσο και σε αγόρια. Το ίδιο ισχύει και για τη χρήση ουσιών.

 

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Μερικές φορές, η προβληματική χρήση του διαδικτύου είναι παροδική και ξεπερνιέται από μόνη της χωρίς κάποιου είδους παρέμβαση. Μια θετική εξέλιξη στη ζωή -π.χ. μια ερωτική σχέση, μια επαγγελματική ή ακαδημαϊκή επιτυχία κ.τ.λ.- μπορεί να αποτελέσουν αφετηρία αλλαγής και νέας προοπτικής. Το αντίθετο μπορεί, όμως, να συμβεί με αφορμή κάποιο αρνητικό για το άτομο γεγονός ή αλλαγή στη ζωή του, όπως π.χ. η μετακόμιση σε άλλη πόλη για σπουδές ή εργασία ή ένας χωρισμός.

Διάφορες μορφές ψυχοθεραπείας -μεταξύ αυτών και η οικογενειακή θεραπεία- έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές. Σημαντικός στόχος  αυτών είναι η βελτίωση της κοινωνικότητας του ατόμου, ο καλύτερος αυτοέλεγχος και η δημιουργία προϋποθέσεων στήριξης από την πλευρά της οικογένειας και των όποιων φίλων ή συμμαθητών.

 

Συνέπειες εθισμού

Τι μπορεί να κάνει κάποιος μόνος του

Οι παρακάτω προτάσεις αποσκοπούν κυρίως στη βελτίωση του αυτοελέγχου και του ελέγχου της χρήσης του διαδικτύου. Ο αυτοέλεγχος συνίσταται στην αυτοπαρατήρηση και στην παρατήρηση των διαφόρων δραστηριοτήτων του ατόμου.

•  Εξεύρεση εναλλακτικής ενασχόλησης για το χρόνο που αφιερώνεται στο διαδίκτυο.
•  Εξεύρεση αποτρεπτικών εξαναγκαστικών μέσων/τρόπων που να εμποδίζουν την πρόσβαση στον υπολογιστή (π.χ. κλείδωμα δωματίου ή πληκτρολογίου για κάποιες ώρες και το κλειδί να παραδίδεται σε κάποιον άλλον).
• Να μπαίνουν κάποιοι στόχοι για τις διάφορες δραστηριότητες (π.χ. μία ώρα ποδήλατο, δύο ώρες μια βόλτα με ένα φίλο κ.τ.λ.).
• Αποφυγή χρησιμοποίησης κάποιου προγράμματος ή προϊόντος (π.χ. κάποιου διαδικτυακού παιχνιδιού κ.ά.).
• Χρησιμοποίηση καρτών/σημειωμάτων υπενθύμισης στόχων/υποχρεώσεων.
• Καταγραφή των ωρών χρήσης του διαδικτύου και σταδιακή μείωσή τους.
• Ενίσχυση και προσπάθεια για πιο συχνή/στενή σχέση με κάποια άτομα/φίλους.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες