Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: συμπτώματα, αιτιολογία, αντιμετώπιση

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: γενικά

Η «Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή» (Ι.Ψ.Δ.) συμπεριλαμβάνει  ψυχαναγκασμούς ή καταναγκασμούς, αν και στις περισσότερες περιπτώσεις συνυπάρχουν και τα δύο.

Για να τεθεί η διάγνωση «ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή», θα πρέπει οι ψυχαναγκασμοί ή/και οι καταναγκασμοί να εμφανίζονται για τουλάχιστον μία ώρα στη διάρκεια της ημέρας ή να βιώνονται ως ιδιαίτερα ενοχλητικοί και επιβαρυντικοί για τη διάθεση ή να έχουν ως συνέπεια την επιδείνωση της λειτουργικότητας του ατόμου στην καθημερινή του ζωή. Συχνά, στο ίδιο άτομο, συνυπάρχουν πολλές και διαφορετικές μορφές ψυχαναγκασμών και καταναγκασμών.

Η επίγνωση της υπερβολής των ψυχαναγκαστικών και καταναγκαστικών συμπτωμάτων ποικίλει από άτομο σε άτομο. Συνήθως, το άτομο έχει επίγνωση των υπερβολών του και, για το λόγο αυτό, προσπαθεί να τις κρύψει από τον περίγυρο, επειδή ντρέπεται για τη συμπεριφορά του.

 

Συμπτώματα

Στην Ι.Ψ.Δ., οι σκέψεις έχουν την τάση να «κολλούν» και να ανακυκλώνονται, πράγμα που πυροδοτεί έντονο άγχος και ανησυχία, π.χ. φόβο για μολυσματικές ασθένειες, φόβο μήπως το άτομο κάνει κακό στο ίδιο του το παιδί κ.ά. Το άτομο με Ι.Ψ.Δ., για να αυτοκαθησυχασθεί και για να μειώσει το αίσθημα έντονης δυσφορίας και άγχους που το διακατέχει, καταφεύγει σε διάφορες καταναγκαστικές ενέργειες (τελετουργίες).

Ψυχαναγκασμοί είναι οι διάφορες επίμονες και επανερχόμενες εκείνες σκέψεις που προκαλούν ένα αίσθημα δυσφορίας και άγχους στο άτομο, γι΄αυτό και προσπαθεί, με κάθε τρόπο, να τις αποδιώξει, να τις αγνοήσει ή να τις απωθήσει. Το ίδιο το άτομο θεωρεί τις σκέψεις του αυτές , συνήθως, ως ακούσιες.

Συνήθη θέματα ψυχαναγκασμών αφορούν στη βρωμιά, στις ασθένειες, σε διάφορες καταστροφές, σε ατυχήματα ή σε φόβο τραυματισμού κάποιου από το ίδιο το άτομο.

Παραδείγματα ψυχαναγκασμών είναι σκέψεις του τύπου: «Σκέψου, να ξέχασα το μάτι της κουζίνας ανοιχτό» ή «Μήπως ξέχασα να κλειδώσω την πόρτα;» ή «Μήπως έχω κολλήσει κάποια ασθένεια; κ.ά.

Καταναγκασμοί είναι οι επαναλαμβανόμενες εκείνες πράξεις ή νοητικές ενέργειες που αποσκοπούν στη μείωση του άγχους ή της δυσφορίας ή, επίσης, στην αποτροπή μιας πιθανολογούμενης καταστροφής.

Συνήθη θέματα καταναγκασμών αφορούν στην καθαριότητα, στον έλεγχο, στην επανάληψη συγκεκριμένων λέξεων ή φράσεων, στη συλλογή διαφόρων αντικειμένων  κ.ά.

Παραδείγματα καταναγκασμών είναι π.χ. το επαναλαμβανόμενο πλύσιμο των χεριών μετά από το άγγιγμα ενός αντικειμένου, ο έλεγχος των ματιών και του φούρνου της ηλεκτρικής κουζίνας, βρυσών, κλειδαριών, διάφορες νοητικές τελετουργίες όπως η αρίθμηση, κάποιες «μαγικές» λέξεις, η συμμετρία, η επανάληψη μιας συγκεκριμένης φράσης για δύο λεπτά προς αποτροπή  κάποιου φανταστικού κακού κ.ά.

Οι καταναγκασμοί γίνονται προς «εξουδετέρωση» των ψυχαναγκασμών, ώστε να  καταστούν «ακίνδυνοι» ή να εξαφανισθούν. Μετά την ολοκλήρωση των καταναγκασμών, το άτομο αισθάνεται μεγάλη ανακούφιση, τουλάχιστον προς στιγμήν.

Υπάρχουν περιπτώσεις ατόμων που ζητούν επίμονα διάφορες διαβεβαιώσεις από κοντινά τους πρόσωπα καθώς πολλές φορές δεν εμπιστεύονται καν τις ίδιες τους τις αισθήσεις.

Ορισμένα άτομα με έντονη ανάγκη ελέγχου αργούν συνήθως στα ραντεβού τους.

 

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή 

Συχνότητα εμφάνισης – συνοσηρότητα

Η συχνότητα εμφάνισης της Ι.Ψ.Δ. είναι περίπου στο 2%, με την ίδια κατανομή και στα δύο φύλα. Η έναρξη της διαταραχής γίνεται στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, της εφηβείας ή της πρώιμης νεανικής ζωής, αλλά σπάνια μετά την ηλικία των 35 χρόνων.

Η Ι.Ψ.Δ. έχει συνήθως μια χρόνια πορεία και συνυπάρχει συχνά με άλλου είδους αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας και κατάθλιψη. Συχνή είναι και η συνύπαρξη της με το σύνδρομο Tourettes και σε διάφορες καταστάσεις του αυτιστικού φάσματος.

 

Αιτιολογία

Η αιτιολογία της διαταραχής είναι ετερογενής και σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που η κάθε μία από αυτές προσεγγίζει τη διαταραχή από διαφορετική οπτική και, ως εκ τούτου, θα μπορούσαμε να πούμε πως λειτουργούν συμπληρωματικά.

Έχει παρατηρηθεί πως ορισμένα άτομα εμφάνισαν σχετικά ξαφνικά την κλινική εικόνα της διαταραχής, μετά την προσβολή τους από αμυγδαλίτιδα, δηλαδή από στρεπτόκοκκο. Αυτό συνηγορεί στο ότι, στην περίπτωση αυτή, έχουμε να κάνουμε με μια αυτοάνοση αντίδραση του οργανισμού.  Στη συγκεκριμένη περίπτωση, συνυπάρχουν tics, άγχος αποχωρισμού, άγχος και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμα και αυτοκτονικός ιδεασμός.

 

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Ο μέσος όρος εμφάνισης της διαταραχής είναι το 14^ο έτος της ηλικίας. Ο μέσος ασθενής ζητά βοήθεια για πρώτη φορά στην ηλικία των 24 χρόνων και, στα 30 του χρόνια, έχει διαγνωσθεί για πρώτη φορά σωστά, ενώ, περίπου ένα χρόνο μετά, έχει και την ενδεδειγμένη θεραπευτική αντιμετώπιση. Αυτά τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ καταδεικνύουν την ύπαρξη ενός κενού 17 ετών ανάμεσα στην εμφάνιση της νόσου και στην έναρξη μιας ενδεδειγμένης θεραπευτικής αντιμετώπισης. Το κενό αυτό κατατάσσει την καταναγκαστική-ψυχαναγκαστική διαταραχή στη δέκατη θέση παγκοσμίως, όσον αφορά στο οικονομικό κόστος για την κοινωνία και στις αρνητικές συνέπειες στη λειτουργικότητα του ατόμου και στη ζωή του γενικότερα. Την πρώτη θέση καταλαμβάνει η κατάθλιψη…

Η Ι.Ψ.Δ. μπορεί να αντιμετωπισθεί φαρμακευτικά, ψυχοθεραπευτικά ή με ένα συνδυασμό των δύο. Η φαρμακευτική αγωγή είναι παρόμοια με αυτή της κατάθλιψης. Ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας στην αντιμετώπιση της διαταραχής είναι η πληροφόρηση που από μόνη της δρα με τρόπο καταπραϋντικό. Αποτελεσματικές έχουν αποδειχθεί, επίσης, και ορισμένες μορφές ψυχοθεραπείας.

Υπολογίζεται πως το 80% περίπου αυτών που εμφανίζουν τη διαταραχή αποκαθίστανται είτε πλήρως είτε έχουν σημαντική μείωση των επώδυνων συμπτωμάτων τους. Όσο ηλικιακά νωρίτερα ξεκινήσει μια κατάλληλη θεραπεία τόσο καλύτερα είναι συνήθως τα αποτελέσματά της.

 

Νευρώσεις

Η στάση του άμεσου περιβάλλοντος

Τα συμπτώματα της διαταραχής είναι τέτοιας μορφής που επηρεάζουν κάποια στιγμή και τα πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντος του ασθενούς που συνήθως αρχίζουν να ανησυχούν και να νιώθουν ανήμπορα. Για παράδειγμα, το άτομο με Ι.Ψ.Δ., στην απόγνωσή του, μπορεί να απαιτεί να συμμετέχουν και τα κοντινά του πρόσωπα στις διάφορες τελετουργίες που χρησιμοποιεί για να μειώσει το άγχος του, κάτι που είναι αφάνταστα επώδυνο. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό τα κοντινά πρόσωπα του ασθενούς να πληροφορηθούν για τις ιδιαιτερότητες της διαταραχής, για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να εκφράζεται και για τη στάση που τα ίδια θα πρέπει να τηρούν ώστε να στηρίξουν όσο γίνεται περισσότερο το αγαπημένο τους πρόσωπο.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες