Κατάθλιψη: η κατανόηση της κατάθλιψης

Οι περισσότερες καταθλίψεις έχουν ένα πολύπλοκο ψυχολογικό υπόβαθρο που περιστρέφεται γύρω από κάποιου είδους πένθος. Μπορεί να αφορά στην απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ενός έρωτα, μιας ελπίδας, μιας ψευδαίσθησης ή μιας πλευράς του ίδιου μας του εαυτού (δημιουργικότητα, περιέργεια κ.ά.).

Για κάποιο λόγο, το άτομο δυσκολεύεται να πενθήσει ή να ολοκληρώσει τη διεργασία του πένθους του κι έτσι καθηλώνεται σε αυτήν, μέσα σε αυτοκατηγορίες και σε αισθήματα αναξιότητας. Συνήθως, η αρχική απώλεια απωθείται στο υποσυνείδητο και έτσι το άτομο δεν γνωρίζει το λόγο που έχασε τη διάθεσή του για ζωή.

Όταν βρισκόμαστε στο μάτι του κυκλώνα μιας κατάθλιψης, είναι δύσκολο να πιστέψουμε πως κάτι θετικό μπορεί να προκύψει μέσα από αυτήν την κόλαση. Κι όμως είναι δυνατόν! Μια προσπάθεια κατανόησης της κατάθλιψης μπορεί να μας κάνει σοφότερους και πολύ ανθεκτικότερους απέναντι στο ενδεχόμενο επανεμφάνισής της. Μία κατάθλιψη μπορεί να αποτελεί  ευκαιρία ψυχικής εξέλιξης και πολύ καλύτερου προσανατολισμού στην πραγματικότητα. Για το λόγο αυτό, δεν θα πρέπει απλά να προσπαθούμε να τη βουβάνουμε με τη χρήση ψυχοφαρμάκων.

Πολλά άτομα υποφέρουν, χωρίς να το γνωρίζουν, από ήπια χρόνια κατάθλιψη -την αποκαλούμενη δυσθυμία- που, συνήθως, οφείλεται στο ότι έχουν θυσιάσει από νωρίς στη ζωή τους ένα μέρος του εαυτού τους, στην απεγνωσμένη τους προσπάθεια να εισπράξουν αγάπη και ασφάλεια. Ίσως να έμαθαν πως δεν πρέπει να είναι απαιτητικοί, ανυπάκουοι, λυπημένοι, ευαίσθητοι ή δημιουργικοί και γοητευτικοί, για να μην προκαλέσουν τη δυσαρέσκεια ή το φθόνο του περίγυρού τους…

Τα άτομα με δυσθυμία ζουν έχοντας μία σταθερά μειωμένη διάθεση. Θεωρούν πως αυτή αποτελεί μέρος της προσωπικότητάς τους και συχνά επιλέγουν φίλους, ερωτικούς συντρόφους και εργασία βάσει της διάθεσης αυτής. Ένα ποσοστό προσπαθεί να μετριάσει την άσχημή του διάθεση, να αποκτήσει ενέργεια, χαρά και ερωτική επιθυμία, τη δυνατότητα να εκφράζει το θυμό του και να μπορεί να κοιμηθεί, κάνοντας  χρήση αλκοόλ. Η χρήση αλκοόλ, όμως, μπορεί να αποδυναμώσει τις ψυχικές άμυνες, να οδηγήσει σε μια ανεξέλεγκτη κατάδυση στα άδυτα της ψυχής, όπου μπορεί να καραδοκούν απωθημένες αυτοκτονικές σκέψεις που να είναι αδύνατον, πλέον, να αναχαιτισθούν. Πολλά άτομα με κατάθλιψη συνειδητοποιούν, κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας τους, πως δεν έχουν δικαίωμα να νιώθουν καλά και να τα καταφέρουν στη ζωή τους, αισθανόμενα ενοχή κάθε φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο.

Έτσι ένοιωθε σε όλη του τη ζωή και ο Α., 30 χρονών, ένας πολύ γοητευτικός και προικισμένος νέος άνδρας. Η ενοχή ήταν ένας από τους βασικότερους λόγους που δεν μπορούσε να πάρει για πολλά χρόνια το πτυχίο του, να επιτρέψει τον εαυτό του να χαρεί, να ερωτευθεί και να αξιοποιήσει τις μεγάλες δυνατότητες που είχε ως άτομο. Ακόμα και όταν άρχισε θεραπεία, ένιωθε φοβερά άσχημα και ένοχα, αν τύχαινε να είναι σε καλή διάθεση, φοβούμενος πως θα ζηλέψω και θα θέλω να διακόψω τη θεραπεία μαζί του…

Όλες αυτού του είδους οι διεργασίες διαδραματίζονται σε ένα υποσυνείδητο επίπεδο και μόνο μετά από πολύ μεγάλη και επίπονη προσπάθεια μπορούν να συνειδητοποιηθούν και να αποκατασταθούν. Χρειάστηκαν 3 χρόνια πολύ οδυνηρών ενδοψυχικών διεργασιών για να συνειδητοποιήσει ο Α. πως οι ενοχές του απέναντι στους γονείς και τον μικρότερό του αδελφό -που ζούσαν πολύ απομονωμένοι  και δυστυχισμένοι- τον εμπόδιζε να χαρεί τη ζωή και να αξιοποιήσει τις μεγάλες δυνατότητες που είχε. Μετά από τη συνειδητοποίηση πως σε όλη του τη ζωή συνέδεε υποσυνείδητα το προσωπικό του ευ ζην με μια βεβαιότητα πως θα συμβεί κάτι πολύ άσχημο, αλλά και εξαιτίας κάποιων άλλων στοιχείων της προσωπικότητάς του, μπόρεσε να πάρει το πτυχίο του, να κάνει την πρώτη του ερωτική σχέση στα 28 του και να βρει μια αξιόλογη δουλειά.

Κατάθλιψη

Πίσω από κάθε κατάθλιψη, υπάρχει πάντα μια πολύ περίπλοκη σχέση και με την ενοχή. Το άτομο με κατάθλιψη άλλοτε αρνείται παντελώς την ύπαρξη οποιωνδήποτε αισθημάτων ενοχής, άλλοτε είναι ασαφή -αλλά συνεχώς παρόντα μέσα του- και άλλοτε πάλι το καταδιώκουν ανελέητα. Μόνο μετά από μια επώδυνη θεραπευτική δουλειά, αυτά τα οδυνηρά αισθήματα ενοχής μπορούν να μετατραπούν σε αυθεντική και ρεαλιστική διάθεση φροντίδας και συμφιλίωσης τόσο προς τον ίδιο τον εαυτό όσο και προς τους άλλους.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα των ατόμων με κατάθλιψη είναι η παντελής αδυναμία πρόσβασης σε έναν ισορροπημένο τρόπο έκφρασης της επιθετικότητάς τους. Εύκολα υποχωρούν, αποδέχονται κάθε επιλογή των άλλων και γίνονται πυγμαχικοί σάκοι εκτόνωσής τους και, κατά κάποιον τρόπο, αποδιοπομπαίοι τράγοι στους χώρους που κινούνται. Η επιθετικότητά τους στρέφεται, συνήθως, στον ίδιο τους τον εαυτό, με τη μορφή αυτοκατηγοριών και αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών. Όποτε και όταν η επιθετικότητα εκφράζεται προς τα έξω, αυτό γίνεται με τη μορφή έντονων και δυσανάλογων εκρήξεων και, συχνά, για ασήμαντη αφορμή.

Η κατάθλιψη μπορεί να είναι από ήπια έως  και πολύ σοβαρή. Να διαρκέσει σύντομο ή μεγάλο χρονικό διάστημα. Η αφορμή της είναι άλλοτε εύκολα προσδιορίσιμη και άλλοτε πολύ περίπλοκη. Ένα κοινό χαρακτηριστικό είναι, όμως, το ότι ένα άτομο με κατάθλιψη είναι πεπεισμένο πως κανείς δεν μπορεί να το βοηθήσει, κάτι που είναι μια απόλυτα λαθεμένη αντίληψη!!!

Τα άτομα του άμεσου περίγυρου ενός ατόμου σε κατάθλιψη βρίσκονται πάντα σε πολύ δύσκολη θέση. Δεν υπάρχουν εύκολοι τρόποι βοήθειας και οι καλές συμβουλές έχουν περιορισμένη αξία. Ο καθένας θα πρέπει να αξιολογήσει τι και, αν ταιριάζει, στην περίπτωση και στον χαρακτήρα του. Θα πρέπει να αποδεχθεί την ανημποριά του και το ότι δεν μπορεί να κάνει πολλά πράγματα για να βοηθήσει το αγαπημένο του πρόσωπο. Δεν θα πρέπει να κάνει την κατάσταση αυτή αποκλειστική του ενασχόληση, αλλά να προσπαθεί να ανατροφοδοτείται από πράγματα που τον ευχαριστούν, χωρίς να παραμελεί τη δική του ζωή. Η υπερβολική γενναιοδωρία και η καλοσύνη εξουθενώνουν και μπορεί να είναι το αποτέλεσμα προσωπικών ενοχών και διάθεσης αυτοθυσίας, καθώς η συνολική στάση του ατόμου σε κατάθλιψη εμπεριέχει συχνά και ένα βουβό μήνυμα προς τον περίγυρο: «Κανείς δεν θα άντεχε να ζει μαζί σας»…

Μια υπερπροστατευτική στάση, σε τέτοιες περιπτώσεις, μόνο κακό μπορεί να κάνει. Η συμβουλή και η παρότρυνση «σύνελθε» τη σωστή στιγμή -που συνήθως λέγεται σε λάθος χρόνο, απογοητεύοντας ακόμα περισσότερο- μπορεί να αξιοποιηθεί και να βοηθήσει αυτόν που υποφέρει. Αρκεί να λέγεται με μια ειλικρινή διάθεση έγνοιας και στήριξης και όχι ανημποριάς και αγανάκτησης.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες