Share the post "Κρίσεις πανικού και κρίσεις άγχους: ποιες οι διαφορές;"
Όποιος έχει βιώσει κρίσεις πανικού γνωρίζει πολύ καλά το πόσο επώδυνη είναι. Παρόλο που οι κρίσεις πανικού δεν είναι μια επικίνδυνη για το άτομο κατάσταση, εντούτοις προκαλεί, συνήθως, έναν δύσκολα διαχειρίσιμο φόβο.
ΟΙ όροι «κρίση άγχους» και «κρίση πανικού» χρησιμοποιούνται συχνά ως συνώνυμα, παρόλο που δεν είναι. Αν και έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά/συμπτώματα, παρόλ΄αυτά, διαφέρουν σε ορισμένα σημαντικά σημεία. Θα πρέπει να πούμε πως ακόμα και αρκετοί επαγγελματίες της ψυχικής υγείας χρησιμοποιούν, συχνά, λανθασμένα τους δύο αυτούς όρους. Αυτή η διαγνωστική ασάφεια μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην κατάλληλη επιλογή θεραπευτικής αντιμετώπισης.
Τι είναι η κρίση πανικού και τι η κρίση άγχους;
Μία κρίση άγχους προκαλείται, συνήθως, ως αντίδραση απέναντι σε μία στρεσογόνο κατάσταση ή σε κάποιο ιδιαίτερο, για το άτομο, πρόβλημα. Αν, για παράδειγμα, κάποιος φοβάται και πιστεύει, για κάποιο διάστημα, πως η σύντροφός του σκέπτεται να βάλει τέλος στη σχέση, κάθε φορά που βλέπει στο κινητό του κλήση ή μήνυμα από αυτήν εκτινάσσεται το άγχος του στα ύψη, θεωρώντας πως ήρθε το τέλος της σχέσης τους. Μπορεί να νιώσει φόβο, ταχυπαλμία και δυσκολία στην αναπνοή του, όλα αυτά, όμως, είναι παροδικά και εξαφανίζονται, μόλις διαπιστώσει πως δεν συνέβη αυτό που φοβόταν.
Η κρίση άγχους είναι κάτι πολύ σοβαρότερο από ένα αίσθημα άγχους, αλλά δεν προκαλεί τον ίδιο βαθμό υπερδιέγερσης και τρόμου, όπως μία κρίση πανικού. Μία κρίση άγχους μπορεί να διαρκέσει μερικά λεπτά, ώρες, ημέρες ή βδομάδες. Συνήθως, εκδηλώνεται, συνοδευόμενη από ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα
Η κρίση άγχους συνοδεύεται από τα παρακάτω συμπτώματα:
- Ανησυχία ή μια αίσθηση κόπωσης ή νευρικότητας.
- Έντονο αίσθημα κόπωσης χωρίς να έχει καταβληθεί κάποια φυσική ή ψυχική προσπάθεια.
- Δυσκολίες αυτοσυγκέντρωσης.
- Ευερεθιστότητα
- Μυικές εντάσεις
- Δυσκολία ελέγχου της ανησυχίας
- Δυσκολίες ύπνου
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μια κρίση άγχους μπορεί να αποτελεί πρόδρομο μίας επερχόμενης κρίσης πανικού. Οι κρίσεις άγχους, όμως, σε αντίθεση με τις κρίσεις πανικού, δεν αποτελούν σύμπτωμα ή κριτήριο κάποιου συνδρόμου άγχους. Αποτελούν, συνήθως, εντονότερες μορφές ενός φυσιολογικού άγχους απέναντι σε κάποια ερεθίσματα ή πιθανές καταστάσεις. Μπορούν, όμως, να οδηγήσουν σε διάφορες αποφευκτικές συμπεριφορές που να περιορίσουν τη ζωή του ατόμου.
Η λέξη «πανικός» προέρχεται από τον αρχαίο θεό Πάνα που είχε την ικανότητα να τρομοκρατεί ανθρώπους και ζώα. Σε αντίθεση με το άγχος που, συνήθως, εμφανίζεται σιγά-σιγά και με αυξομειούμενη ένταση, μια κρίση πανικού θα μπορούσε να περιγραφεί ως ένα ξαφνικό και συχνά απρόσμενο κύμα έντονου φόβου και δυσφορίας, χωρίς την ύπαρξη κάποιας πραγματικής ή εμφανούς απειλής.
Η κρίση πανικού πυροδοτεί τα παρακάτω πολύ δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα:
- ξηροστομία
- αίσθημα ασφυξίας
- αίσθημα πνιγμού
- ζάλη/ναυτία
- ταχυκαρδία
- μουδιάσματα, μυρμηγκιάσματα και τσιμπήματα στα χέρια
- τάση για έμετο, εντερικές διαταραχές
- τρέμουλο
- εφίδρωση, ρίγος
- αίσθημα αποξένωσης από τον εαυτό ή την πραγματικότητα (αποπροσωποποίηση, αποπραγματοποίηση)
- ατονία
- πόνος και αίσθημα δυσφορίας στο στήθος
- φόβος απώλειας ελέγχου ή πως το άτομο θα τρελαθεί
Τα συμπτώματα αυτά, που μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, και είναι, συνήθως, τόσο έντονα που δημιουργούν στο άτομο μία αίσθηση, έως και βεβαιότητα, πως θα χάσει τις αισθήσεις, τα λογικά ή ακόμα και την ίδια τη ζωή του. Οι κρίσεις πανικού, με την ψυχιατρική έννοια του όρου, προϋποθέτουν την ύπαρξη τουλάχιστον τεσσάρων από τα παραπάνω αναφερόμενα συμπτώματα.
Μια τέτοια κρίση διαρκεί, συνήθως, μερικά λεπτά, φθάνει στο αποκορύφωμά της στα πρώτα 5-10 λεπτά περίπου και, κατόπιν, η έντασή της αρχίζει να εξασθενεί, μέχρι που εξαφανίζεται, μέσα σε ένα διάστημα 30-60 λεπτών, συνήθως. Οι γυναίκες έχουν σε μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίες με την αναπνοή τους και μιας αίσθησης πνιγμού, απ΄ότι οι άνδρες, στη διάρκεια των κρίσεων πανικού, η συχνότητα εμφάνισης των οποίων είναι, περίπου, διπλάσια στις γυναίκες, απ΄ ότι στους άνδρες. Περίπου το 25% των γυναικών βιώνει μία τουλάχιστον κρίση πανικού, στη διάρκεια της ζωής τους.
Μία κρίση πανικού, όμως, μπορεί να οφείλεται και σε κάποιο οργανικό πρόβλημα, όπως ο υπερθυρεοειδισμός κ.ά. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να γίνουν πρώτα όλες οι απαραίτητες εξετάσεις ώστε να αποκλειστεί η τυχόν ύπαρξη κάποιου οργανικού προβλήματος.
Τι είναι το σύνδρομο κρίσεων πανικού
Το σύνδρομο κρίσεων πανικού σημαίνει πως ένα άτομο έχει επαναλαμβανόμενες και απρόσμενες κρίσεις πανικού που συμπεριλαμβάνουν τα περισσότερα από τα παραπάνω αναφερόμενα σωματικά συμπτώματα. Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα του συνδρόμου κρίσεων πανικού είναι η ύπαρξη ενός μόνιμου φόβου και ανησυχίας για τυχόν επανεμφάνιση των κρίσεων πανικού ή για τις συνέπειές τους (το ενδεχόμενο απώλειας ελέγχου, να χάσει κάποιος τα λογικά του ή να πεθάνει) και η αποφυγή συγκεκριμένων καταστάσεων και τόπων που συνδέονται με ή υπενθυμίζουν προηγούμενες κρίσεις πανικού ή πιθανότητα εμφάνισής τους (π.χ. κινηματογράφοι, τραίνα, λεωφορεία, συνωστισμός, ζαλάδα, κάποια ασήμαντη καρδιακή αρρυθμία, κ.ά.).
Για να μιλάμε για σύνδρομο κρίσεων πανικού, τα παραπάνω συμπτώματα που αφορούν στις κρίσεις πανικού (τουλάχιστον τέσσερα) θα πρέπει να έχουν διαρκέσει για, τουλάχιστον, ένα μήνα. Η εμφάνιση κάποιων σποραδικών μόνο κρίσεων πανικού δεν συνιστά σύνδρομο κρίσεων πανικού. Ένα άτομο μπορεί να βιώσει μία μικρής κλίμακας κρίση πανικού, δηλαδή να έχει εμφανίσει λιγότερα από τέσσερα συμπτώματα, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως είναι λιγότερο επώδυνη. Τα σωματικά συμπτώματα οδηγούν συνηθέστατα σε παρερμηνείες, θεωρούμενα ως σημάδια ύπαρξης σοβαρών ασθενειών ή καταστάσεων υγείας που συνιστούν κίνδυνο για την ίδια τη ζωή του ατόμου. Αυτός είναι ο λόγος που τα περισσότερα άτομα που εμφανίζουν κρίση πανικού απευθύνονται, πρωτίστως, σε νοσοκομεία ή σε πρωτοβάθμιες μονάδες περίθαλψης.
Τι συμβαίνει στο σώμα μας στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού;
Οι σωματικές αντιδράσεις, που παρατηρούνται στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, είναι το αποτέλεσμα της ενεργοποίησης του μηχανισμού «πάλης ή φυγής» του σώματός μας, όταν ο εγκέφαλός μας εκτιμά πως χρειάζεται είτε να τραπούμε σε φυγή είτε να αντιμετωπίσουμε άμεσα αυτό που μας απειλεί. Ο μηχανισμός αυτός αποτελεί μία απόλυτα φυσιολογική αντίδραση του αυτόνομου νευρικού μας συστήματος που ενεργοποιείται αντανακλαστικά, όταν θεωρούμε πως κινδυνεύουμε, ασχέτως αν ο κίνδυνος αυτός είναι πραγματικός ή μη. Το αποτέλεσμα της ενεργοποίησης αυτής είναι η σημαντική αύξηση των καρδιακών μας παλμών και της συχνότητας της αναπνοής μας που, με τη σειρά τους, αυξάνουν τη ροή του αίματος προς τους μύες. Όλες αυτές οι διεργασίες έχουν ως κοινό στόχο την προετοιμασία του σώματος να μπορεί είτε να τραπεί σε φυγή είτε να αμυνθεί.
Ο μηχανισμός αυτός, που όλοι διαθέτουμε, συμβάλλει αποφασιστικά στην άμυνα και την επιβίωσή μας. Όταν, όμως, μία τέτοιου είδους αντίδραση συμβαίνει επαναλαμβανόμενα, ενώ δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, τότε αυτό αποτελεί πρόβλημα. Ακριβώς αυτό συμβαίνει και σε μια κρίση πανικού, και αυτό γιατί ο εγκέφαλός μας δεν είναι σε θέση να διαχωρίσει ανάμεσα σε μια απειλή υπαρκτή ή μια τέτοια που, απλά, νομίζουμε πως υπάρχει.
Η αιτιολογία των κρίσεων πανικού
Δεν υπάρχει κάποια σαφής αιτία για την εμφάνιση των κρίσεων πανικού. Φαίνεται, όμως, πως κληρονομικότητα και διάφοροι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο. Μεμονωμένες κρίσεις πανικού μπορεί να προκληθούν, μεταξύ άλλων, και από την καφεΐνη, την έλλειψη ύπνου, τη νικοτίνη, μεγάλες αλλαγές στη ζωή κάποιου, έντονο στρες και κάποια προηγούμενη τραυματική εμπειρία.
Όσον αφορά στις ψυχολογικές αιτίες των κρίσεων πανικού, μία από τις συνηθέστερες είναι το ότι το άτομο έχει βιώσει, κάποια στιγμή, μία κατάσταση/γεγονός που πυροδότησε το μηχανισμό «πάλης ή φυγής». Αυτό συμβαίνει γιατί ο εγκέφαλός μας έχει την τάση να αποθηκεύει συναισθηματικά φορτισμένες μνήμες και, ως εκ τούτου, να ερμηνεύει μελλοντικές στρεσογόνες καταστάσεις ως απειλές.
Ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και προβλήματα επικοινωνίας, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, φαίνεται πως, επίσης, συμβάλλουν στην εμφάνιση των κρίσεων πανικού.
Η ζωή με κρίσεις πανικού
Είναι σαφές πως η ποιότητα ζωής των ατόμων που έχουν κρίσεις πανικού είναι πολύ χαμηλότερη του μέσου όρου. Έχει αποδειχθεί, επίσης, πως το 98% των ατόμων με κρίσεις πανικού έχουν και άλλου τύπου ψυχιατρικές διαταραχές/προβλήματα. Η πλέον συχνή ψυχιατρική διαταραχή είναι η κατάθλιψη, αλλά και κάποιας άλλης μορφής αγχώδης διαταραχή.
Η αγοραφοβία, δηλαδή ο φόβος του ατόμου για διάφορους ανοιχτούς χώρους που βιώνονται ως μη ευρύχωροι ή των οποίων τον έλεγχο το άτομο νιώθει πως δεν έχει, αποτελούν συχνές συνέπειες των κρίσεων πανικού. Ο κίνδυνος εθισμού στο αλκοόλ είναι σχετικά μεγάλος σε άτομα με κρίσεις πανικού και το 40% περίπου από αυτά παρουσιάζουν κάποια μορφή εξάρτησης από το αλκοόλ.
Τα άτομα με κρίσεις πανικού δυσκολεύονται στη διεκπεραίωση των καθημερινών τους υποχρεώσεων, νιώθοντας απογοήτευση για τους διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα της ζωής τους.
Συνήθεις καταστροφικές ερμηνείες στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού
Τα άτομα με συχνές κρίσεις πανικού ερμηνεύουν τα διάφορα σωματικά ερεθίσματα με έναν καταστροφικό τρόπο, δηλαδή ως ενδείξεις μιας άμεσης φυσικής ή ψυχικής καταστροφής. Τα ερεθίσματα που παρερμηνεύονται είναι συνήθη συμπτώματα που δημιουργούνται όταν κάποιος βιώνει φόβο (αυτόνομη αντίδραση). Τα αρχικά συμπτώματα/ερεθίσματα που παρερμηνεύονται προκαλούνται, συνήθως, από άλλους παράγοντες, παρά από φόβο ή άγχος.
Οι συνήθεις καταστροφικές παρερμηνείες σε μια κρίση πανικού:
- Πρόκειται να πεθάνω, να λιποθυμήσω, να τρελαθώ, να σκοντάψω/καταρρεύσω,
- Δεν θα μπορέσω να αναπνεύσω, θα πνιγώ
- Θα χάσω τον έλεγχο
- Θα πάθω καρδιακή προσβολή/έμφραγμα
- Θα κάνω εμετό, θα ουρήσω ή θα αφοδεύσω πάνω μου
Σε περίπτωση αγοραφοβίας:
- Δεν θα καταφέρω να βρω τρόπο διαφυγής
- Κανείς δεν πρόκειται να με βοηθήσει
- Θα τρομάξω τους άλλους
- Θα γίνω ρεζίλι
- Είμαι εγκλωβισμένος
Πως διαχωρίζουμε μια κρίση άγχους από μια κρίση πανικού;
Είναι δύσκολος αυτός ο διαχωρισμός, επειδή τα συμπτώματα και των δύο καταστάσεων είναι παρόμοια. Παρόλ΄αυτά, υπάρχουν κάποια στοιχεία που βοηθούν ώστε να γίνει ευκολότερη αυτή η διάκριση,
- Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται, συνήθως, χωρίς την ύπαρξη κάποιου εκλυτικού παράγοντα, ενώ η κρίση άγχους είναι, κατά κύριο λόγο, η αντίδραση απέναντι σε μια βιούμενη απειλή.
- Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού είναι έντονα και ιδιαίτερα δυσάρεστα, δημιουργώντας συχνά μια αίσθηση αποκοπής από την πραγματικότητα (αποπραγματοποίηση). Τα συμπτώματα μιας κρίσης άγχους ποικίλουν σε ένταση και κυμαίνονται από ήπια έως πολύ σοβαρά.
- Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται ξαφνικά, ενώ τα συμπτώματα μιας κρίσης άγχους ενδυναμώνονται σταδιακά, στη διάρκεια μερικών λεπτών, ωρών ή ακόμα και ημερών.
- Μία κρίση πανικού διαρκεί, συνήθως, μερικά λεπτά, ενώ μία κρίση άγχους μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.
Η διάκριση ανάμεσα στις δύο καταστάσεις είναι σημαντική ώστε το άτομο να μη φθάσει στο σημείο να εξαρτηθεί από φαρμακευτικά σκευάσματα που δεν του είναι απαραίτητα. Η φαρμακευτική αγωγή, στην περίπτωση των κρίσεων πανικού, μόνο βραχυπρόθεσμα βοηθά, όταν δεν συνοδεύεται και από κάποιας μορφής ψυχολογική υποστήριξη/θεραπεία. Μακροπρόθεσμα, μπορεί να δημιουργηθεί ενός είδους ψυχολογική εξάρτηση γιατί ο εγκέφαλος συνδέει την κρίση πανικού με την αναγκαιότητα λήψης μιας φαρμακευτικής αγωγής.
Επίλογος
Το θέμα της ψυχικής υγείας είναι κάτι που αφορά όλους μας και επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητα και την ποιότητα της ζωής και των διαπροσωπικών μας σχέσεων. Κάθε χρόνο, εκατομμύρια άνθρωποι εμφανίζουν ηπιότερα ή σοβαρότερα ψυχικά προβλήματα. Όλα αυτά τα άτομα θα ήθελαν να πάνε με καλή διάθεση στην εργασία τους, στην αγορά, να φροντίσουν την οικογένειά τους, να ερωτευθούν, να ταξιδέψουν και πολλά άλλα. Και όμως, πολλά από αυτά δεν επιθυμούν τίποτα άλλο από να μπορούσαν να είναι μόνα και μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα και την έλλειψη κατανόησης κάποιων. Οι «υπερβολικές», για πολλούς, αντιδράσεις των ατόμων με κρίσεις πανικού δεν μειώνονται ούτε σταματούν με το να τις χαρακτηρίζουμε ως τέτοιες. Σχεδόν πάντα, το γνωρίζει και το ίδιο το άτομο, τουλάχιστον όταν ηρεμήσει. Αυτό που χρειάζεται ένα τέτοιο άτομο από τον περίγυρό του είναι η κατανόηση, η συμπαράσταση και η στήριξη. Όχι η έμμεση ή άμεση αποδοκιμασία.
Οι κρίσεις άγχους και ιδιαίτερα οι κρίσεις πανικού είναι μία κατάσταση που απαιτεί μεγάλη προσπάθεια από την πλευρά του ατόμου που υποφέρει από αυτές, από τη στιγμή που θα πρέπει να αμφισβητήσει και να αλλάξει πολύ βαθιά ριζωμένες αντιδράσεις και συμπεριφορές. Οι κρίσεις πανικού θα πρέπει να γίνουν αποδεκτές ως ένα μέρος του εαυτού, για να μπορέσει το άτομο να συμβιβασθεί με την νέα του αυτοεικόνα ώστε να καταφέρει να μειώσει σταδιακά τον καθημερινό του ψυχικό πόνο. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει ευκολότερα και αποτελεσματικότερα, όταν ζητήσει έγκαιρα τη βοήθεια κάποιου ειδικού που να το καθοδηγήσει με ασφάλεια προς αυτήν την κατεύθυνση.
Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc, Ph.D.
Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων
Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής
Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης
Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ
Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ
Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη, Θεραπεία παιδιών και εφήβων , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες