Μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας: συμπτώματα, αιτιολογία, αντιμετώπιση

 Κλινική εικόνα και συμπτώματα

Τα άτομα με μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας (Μ.Δ.Π.), εκτός από τον μεγάλο ψυχικό πόνο που βιώνουν, και ο οποίος επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και το άμεσό τους περιβάλλον, αυτό που τα χαρακτηρίζει είναι η εκρηκτική παρορμητικότητά, οι έντονες και, αρκετές φορές, απρόσμενες εναλλαγές της διάθεσής τους, η αρνητική εικόνα που έχουν συνήθως για τον εαυτό τους, καθώς και η εικόνα τους για τους άλλους που εναλλάσσεται ανάμεσα στην εξιδανίκευση και την πλήρη υποτίμηση. Τα άτομα με μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας  είναι υπερβολικά ευάλωτα συναισθηματικά, σε σημείο που άτομα του περίγυρού τους να δυσκολεύονται να κατανοήσουν το λόγο που  προκάλεσε την έντονη αντίδρασή τους. Όλα αυτά τα στοιχεία καθιστούν συχνά τις διαπροσωπικές σχέσεις των ατόμων με Μ.Δ.Π. πολύ έντονες, τρικυμιώδεις, ακόμα και χαοτικές.

Μία ακόμη ιδιαίτερα επώδυνη και ευάλωτη πλευρά των ατόμων αυτών είναι η ευαισθησία τους απέναντι σε κάθε είδους αποχωρισμό ή απειλή αποχωρισμού. Μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, τα άτομα με Μ.Δ.Π. βιώνουν μια απύθμενη απόγνωση, απόλυτη εγκατάλειψη και ένα αίσθημα απέραντου κενού που κάνει τη ζωή τους να φαντάζει παντελώς δίχως νόημα. Όταν αντιμετωπίζουν μια τέτοια κατάσταση, οι αυτοκατηγορίες και τα αισθήματα αναξιότητας έρχονται στο προσκήνιο, επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Οι αποχωρισμοί και το αίσθημα κενού μπορεί να οδηγήσουν τα άτομα αυτά σε πράξεις αυτοτραυματισμού ή ακόμα και σε απόπειρα αυτοκτονίας. Τα άτομα με Μ.Δ.Π. παραμένουν συχνά σε προβληματικές σχέσεις, εξαιτίας του έντονου φόβου τους για τον αποχωρισμό.

Οι σοβαρές απόπειρες αυτοκτονίας ατόμων με μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας ανεβάζουν ψηλά τα ποσοστά  θνησιμότητάς τους που κυμαίνονται στο 8-10 %, τουλάχιστον μεταξύ αυτών που έχουν νοσηλευτεί σε κάποιο κλειστό ψυχιατρικό τμήμα.

Άλλα συνήθη συμπτώματα ατόμων με Μ.Δ.Π. είναι οι διαφόρων ειδών εξαρτήσεις καθώς και η χρήση ουσιών ή οινοπνεύματος που αντιπροσωπεύουν μια απέλπιδα προσπάθειά τους να τιθασεύσουν το έντονο άγχος, την κακή διάθεση και το αίσθημα κενού που συχνά βιώνουν.

Ορισμένα άτομα με Μ.Δ.Π. μπορεί να εμφανίσουν κάποια διατροφική διαταραχή (π.χ. ανορεξία, βουλιμία) ή να έχουν μια άκριτη και επικίνδυνη σεξουαλική ζωή με συχνή και αλόγιστη εναλλαγή ερωτικών συντρόφων.

 

Αιτιολογία

Όπως και για κάθε άλλη ψυχική διαταραχή, έτσι και για τη Μ.Δ.Π., οι αιτιολογικοί της παράγοντες δεν είναι απόλυτα σαφείς και τεκμηριωμένοι .

Η ψυχαναλυτική εξελικτική θεωρία ενοχοποιεί, κατά κύριο λόγο, ελλείψεις στην πρώιμη σχέση του παιδιού με τη μητέρα του ή με άλλο βασικό φροντιστή του, στο χρονικό διάστημα μεταξύ 0-3 ετών.

Η βιο-κοινωνική θεωρία υποστηρίζει πως η Μ.Δ.Π. είναι το αποτέλεσμα της συνέργειας μιας υπάρχουσας συναισθηματικής ευαλωτότητας του παιδιού και ενός ανεπαρκούς περιβάλλοντος που δεν κατάφερε να το προστατέψει επαρκώς και να το μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του.

Η βιο-ψυχο-κοινωνική θεωρία υποστηρίζει πως η Μ.Δ.Π. είναι το αποτέλεσμα της συνέργειας βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Ως ψυχολογικοί παράγοντες θεωρούνται διάφορες τραυματικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας -όπως φυσική και ψυχική κακοποίηση, απώλεια γονιού ή γονιών- ή η ύπαρξη γονιών που έχουν κάποια σοβαρή ψυχική διαταραχή. Ως κοινωνικοί παράγοντες θεωρούνται οι έντονες και γρήγορες κοινωνικές αλλαγές που έχουν ως αποτέλεσμα τη διάλυση ή αποδυνάμωση των οικογενειακών δομών, με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται.

Ένας ακόμη αιτιολογικός παράγοντας για την εξέλιξη μιας Μ.Δ.Π. μπορεί να είναι η ύπαρξη ορισμένων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του ατόμου, όπως η παρορμητικότητα, που μπορεί, για παράδειγμα, να ωθήσει το άτομο στη χρήση ουσιών ή στη δημιουργία χαοτικών σχέσεων, στην προσπάθειά του να διαχειριστεί την κατάθλιψή του. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο επιδεινώνει την κατάθλιψη του ατόμου που με τη σειρά της οδηγεί σε ακόμα πιο παρορμητικές πράξεις που αρχίζουν να συγκροτούν μια Μ.Δ.Π.

 

Διάγνωση και συνοσηρότητα

Πολλές είναι οι έρευνες που δείχνουν πως η Μ.Δ.Π. συνυπάρχει, μεταξύ άλλων, με την αγχώδη διαταραχή, με διάφορες εξαρτήσεις και χρήση ουσιών, με σύνδρομο διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας, με διατροφικές διαταραχές και με το σύνδρομο μετατραυματικού στρες. Μπορεί, επίσης, να συνυπάρχει συχνά και με άλλες διαταραχές προσωπικότητας, κυρίως την αντικοινωνική, την παρανοειδή, τη φοβική και την καταναγκαστική.

 

Μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας 

Αντιμετώπιση

Άτομα με Μ.Δ.Π. είναι συχνά πρόθυμα να ξεκινήσουν κάποια ψυχολογικού τύπου θεραπεία (π.χ. ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία) που, τεκμηριωμένα, βοηθά σε μεγάλο βαθμό στην καλύτερη διαχείριση των τεράστιων δυσκολιών τους με τον περίγυρο και τη διάθεσή τους, καθώς και στην αποτροπή του κινδύνου απόπειρας αυτοκτονίας. Επειδή συχνά η κινητοποίησή τους για θεραπεία δεν είναι σταθερή -κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή της- μια θεραπευτική στάση που να χαρακτηρίζεται από συναισθηματική εγγύτητα, συναισθαντικότητα και απόλυτη σαφήνεια μπορεί να αποτρέψουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι απαραίτητη η χορήγηση κάποιας φαρμακευτικής αγωγής για τη μείωση της έντασης ή της εξάλειψης συγκεκριμένων επώδυνων συμπτωμάτων όπως η κατάθλιψη ή κάποια οριακά προς την ψύχωση συμπτώματα (π.χ. παρανοειδείς ιδεασμοί).

Τα όρια ανοχής και αντοχής ενός θεραπευτή δοκιμάζονται σκληρά στη θεραπεία με άτομα που έχουν μια Μ.Δ.Π. Στη διάρκεια της θεραπείας, ο θεραπευτής γίνεται αποδέκτης των εντονότατων εναλλαγών συναισθημάτων του θεραπευόμενου τα οποία θα πρέπει να αποδεχθεί, να επεξεργασθεί και κατόπιν να τα επιστρέψει στον θεραπευόμενο με μια πιο «εύπεπτη» μορφή ώστε να γίνουν αποδεκτά και κατανοητά και από τον ίδιο.

Αν ο θεραπευτής καταφέρει να ανταποκριθεί σε αυτόν το δύσκολο ρόλο, τότε θα γίνει σταδιακά θετικό μοντέλο ταύτισης για τον θεραπευόμενο και πηγή αισιοδοξίας και πίστης πως εκεί έξω υπάρχουν και άτομα που μπορείς, χωρίς φόβο, να εμπιστευθείς και να αγαπήσεις.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες