Ναρκισσισμός και ψυχοπάθεια: διαφορές και ομοιότητες

Ναρκισσισμός και ψυχοπάθεια

Τα άτομα με ναρκισσιστική αλλά και αυτά με ψυχοπαθητική/αντικοινωνική προσωπικότητα υπάρχουν και κινούνται ανάμεσά μας. Επειδή, όμως, λειτουργούν, σε γενικές γραμμές, ικανοποιητικά, σπανίως ζητούν βοήθεια σε κάποια ψυχιατρική δομή ώστε να διαγνωστούν. Η ψυχοπάθεια έχει μελετηθεί κυρίως σε άτομα που έχουν καταδικαστεί για διάφορες εγκληματικές πράξεις και εκτίουν σε ποινές φυλάκισης σε διάφορα σωφρονιστικά ιδρύματα, όπου και υπερεκπροσωπούνται, συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό.

Σύμφωνα με μία μεγάλη έρευνα στις Η.Π.Α., το 50% αυτών που έχουν καταδικαστεί για πολύ βίαιες πράξεις είναι ψυχοπαθητικά άτομα. Αυτό σημαίνει πως ένα 2% του αμερικανικού πληθυσμού ευθύνεται για το 50% του συνόλου των βίαιων εγκληματικών πράξεων. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη πως τα περισσότερα άτομα με ψυχοπάθεια δεν είναι εγκληματίες. Μπορεί, όμως, να είναι ο διευθυντής μας, ο/η σύντροφός μας, η μητέρα ή ο πατέρας μας κ.τ.λ., δηλαδή άτομα «ήπια ψυχοπαθή», όπως έχουν ονομαστεί, και τα οποία είναι κοινωνικά λειτουργικά και μη παραβατικά. Τα άτομα με ψυχοπάθεια έχουν έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία και, για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να μπορούμε να τα διαχωρίζουμε από αυτά με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας.

Τα άτομα με ψυχοπάθεια  και  ναρκισσισμό, λοιπόν, έχουν πολλά κοινά στοιχεία αλλά οι γενεσιουργές αιτίες τους διαφέρουν σημαντικά. Αυτό μπορούμε να το αντιληφθούμε, εξετάζοντας τι κρύβεται πίσω από τη συμπεριφορά τους, δηλαδή τα κίνητρά τους.

Το κοινό στοιχείο που τα διακρίνει είναι η μεγαλειώδης αυτοεικόνα τους. Αυτό σημαίνει πως θεωρούν τον εαυτό τους ανώτερο όλων. Έχουν ελλιπή ή καθόλου ικανότητα ενσυναίσθησης και είναι άτομα άκρως χειριστικά. Λειτουργούν σε βάρος άλλων, υπερβαίνοντας τα προσωπικά όρια των τελευταίων, χωρίς την παραμικρή συστολή. Οι σχέσεις τους είναι ιδιαίτερα προβληματικές και, συνήθως, καταλήγουν σε ναυάγιο. Τα άτομα αυτά  μπορεί να είναι χαρισματικά, να γοητεύουν, να αποπλανούν και να λειτουργούν με μεγάλη αυτοπεποίθηση, πράγμα που έλκει και σαγηνεύει πολλούς. Σε μια αρχική φάση, τα άτομα αυτά θαυμάζονται από τον περίγυρό τους, η συνέχεια όμως είναι πολύ διαφορετική.

Η σημαντικότερη διαφορά ανάμεσα σε ένα άτομο με ναρκισσισμό και ένα με ψυχοπάθεια είναι το ότι το πρώτο αναζητά συνεχώς την επιβεβαίωση και τη θετική αξιολόγησή του από τους άλλους, ενώ το δεύτερο δεν νοιάζεται καθόλου για τη αποδοχή ή τη θετική γνώμη των άλλων.

Ναρκισσισμός

      Τι κρύβεται, όμως, πίσω από αυτά τα χαρακτηριστικά;

Α. Ο ναρκισσιστής (άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας)

Σύμφωνα με τον Freud, όλοι μας γεννιόμαστε με ένα αίσθημα ναρκισσισμού, αλλά, μεγαλώνοντας, συνειδητοποιούμε πως δεν είμαστε ο ομφαλός της γης και πως όλοι έχουν τους δικούς τους στόχους και τις δικές τους επιδιώξεις και ανάγκες. Ένα άτομο με ναρκισσισμό, για διάφορους λόγους, δεν καταφέρνει να συνειδητοποιήσει αυτήν την πραγματικότητα. Απαιτεί την αποδοχή και το θαυμασμό των άλλων, και όσο το δυνατόν πιο άμεσα.

Στην ψυχολογία,  ο εξεζητημένος ναρκισσισμός θεωρείται ως  διαταραχή και ονομάζεται ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Πρόκειται για μία διαταραχή προσωπικότητας, που συμπεριλαμβάνεται στο DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), δηλαδή, για μια σαφή διαταραχή που μπορεί να διαγνωστεί. Σύμφωνα με έρευνες που έγιναν στις Η.Π.Α., ένα ποσοστό λίγο άνω του 6% του αμερικανικού πληθυσμού εκτιμάται πως έχει ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (Ν.Δ.Π.). Από αυτό το ποσοστό, υπολογίζεται πως τα 2/3 είναι άνδρες και το 1/3 γυναίκες.  Αυτό σημαίνει πως περίπου 4 στους 100 άνδρες και 2 στις 100 γυναίκες έχουν Ν.Δ.Π. Στην Ευρώπη, τα ποσοστά αυτά είναι λίγο χαμηλότερα.

Τα άτομα με ναρκισσισμό είναι ιδιαίτερα ικανά στο να καταφέρνουν να εξαπατούν και να χειρίζονται τους άλλους. Μπορούν εύκολα να γίνουν συμπαθή, να δημιουργούν νέες φιλίες και να αποκωδικοποιούν τους ανθρώπους. Εντοπίζουν άμεσα τις δυνατές και αδύναμες πλευρές τους ώστε να μπορούν να τους διαχειριστούν, κατά το δοκούν. Ακόμα και ένα ψυχικά δυνατό άτομο μπορεί, φυσικά, να έρθει σε επαφή με ένα άτομο με ναρκισσισμό αλλά ο τελευταίος, αντιλαμβανόμενος γρήγορα πως δεν έχει τη δυνατότητα να χειριστεί ή να αποπλανήσει ένα τέτοιο άτομο, χάνει το ενδιαφέρον του και αποχωρεί, αν δεν έχει ήδη αποχωρίσει από τη σχέση ο πρώτος. Όπως ακριβώς και τα άγρια ζώα, με ανάλογο τρόπο και ένα άτομο με ναρκισσισμό επιλέγει, ως θήραμά του, το εμφανώς πιο αδύναμο.

 Η εξέλιξη ενός ατόμου με ναρκισσισμό αναχαιτίστηκε, κατά τη διάρκεια της πρώιμης παιδικής του ηλικίας. Τα συναισθήματα είναι αυτά που καθορίζουν όλη τη ζωή του και το οτιδήποτε νιώθει είναι για αυτόν η πραγματικότητα. Κουβαλά εντός του αισθήματα ντροπής που του είναι αδύνατον να τα αντέξει, αλλά και χωρίς την ικανότητα να μπορεί να τα διαχειριστεί. Αυτό το τελευταίο έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός βοηθητικού εαυτού, δηλαδή ενός ψευδούς εαυτού που είναι ακριβώς το αντίθετο του εαυτού που του υποβάλει η εσωτερική του συνείδηση.

Αυτός, όμως, ο αδυσώπητος εσωτερικός δικαστής ποτέ δεν σιωπά. Η πίεση του αληθινού του εαυτού, με όλα τα ανεπεξέργαστά του συναισθήματα, είναι αφόρητη και συνεχής. Ως εκ τούτου, το άτομο με ναρκισσισμό αναγκάζεται να διεξάγει έναν συνεχή αγώνα φίμωσης αυτής της εσωτερικής κριτικής και εξεύρεσης τρόπων εκφόρτισής της με άλλους τρόπους, δηλαδή με αυτούς βάσει των οποίων λειτουργεί. Αποδίδει την ευθύνη για ότι δεν αντέχει στους πάντες και στα πάντα, προβάλει τα συναισθήματά του και προκαλεί εντάσεις και συγκρούσεις με μοναδικό σκοπό τη μείωση της εσωτερικής του πίεσης, τη διάψευση του εσωτερικού του κριτή και την επιβεβαίωση πως ο ψευδής του εαυτός είναι ο μόνος αληθινός.

Η οποιαδήποτε προσπάθεια αυτού ή αυτής, που έχει σχέση με ένα άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή, να το αλλάξει θα πέσει στο κενό γιατί η οποιαδήποτε αλλαγή για τα άτομα αυτά είναι ταυτόσημη με ψυχικό θάνατο, δηλαδή με την παραδοχή της ύπαρξης των αφόρητων αισθημάτων ντροπής από τα οποία διακατέχονται, πως ο ψευδής εαυτός τους δεν είναι παρά ένα δεκανίκι και πως έχουν σοβαρά προβλήματα. Όλα αυτά είναι ακριβώς το αντίθετο των όσων θέλουν να πιστεύουν για τον εαυτό τους.

Αυτό που δίνει τροφή στη συμπεριφορά και στη στάση ζωής ενός ατόμου με ναρκισσισμό είναι το ότι, συναισθηματικά, παραμένει ένα μικρό παιδί που αντιδρά έντονα απέναντι στα συναισθήματά του, ιδιαίτερα αυτά της ντροπής. Είναι σαν ένα 2χρονο παιδί εγκλωβισμένο στο σώμα ενός ενήλικα…

Ψυχοπάθεια

Β. Ο ψυχοπαθής (άτομο με αποκλίνουσα και αντικοινωνική συμπεριφορά)

Η ψυχοπάθεια, που δεν υπάρχει στο DSM-V ως ψυχική διαταραχή, έχει πολλές ομοιότητες με την αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, που παλαιότερα ονομάζονταν «κοινωνιοπάθεια». Υπολογίζεται πως σχεδόν το 1% του ανδρικού πληθυσμού έχει ψυχοπάθεια, η δε αναλογία της ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες  είναι 1/3.

Η ψυχοπάθεια δεν είναι ούτε ασθένεια ούτε ψυχιατρική διάγνωση, αλλά μια αποκλίνουσα και αντικοινωνική συμπεριφορά που τη συναντούμε, κυρίως,  σε άτομα που βρίσκονται σε σωφρονιστικά ιδρύματα, αλλά  και σε περιπτώσεις της δικαιοδοσίας της  ιατροδικαστικής ψυχιατρικής. Για το λόγο αυτό, είναι ανακριβές να λέμε πως θα θεραπεύσουμε ένα ψυχοπαθητικό άτομο. Αντ΄αυτού, ο όρος «αντιμετώπιση», κάτι που για μεγάλο χρονικό διάστημα θεωρούνταν αδύνατο, είναι ορθότερος.

Το ερευνητικό ενδιαφέρον για την ψυχοπάθεια επικεντρώνονταν, για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, σε άτομα που καταδικάστηκαν για σοβαρές εγκληματικές πράξεις. Τις τελευταίες δεκαετίες, όμως, το ενδιαφέρον μετατοπίστηκε στη μελέτη ψυχοπαθητικών χαρακτηριστικών και στην κατανόηση του τρόπου που αυτά αλληλεπιδρούν ώστε να διαμορφωθεί μια ψυχοπαθητική συμπεριφορά. Είναι γεγονός πως τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν ένα άτομο με ψυχοπάθεια, όπως έλλειψη ενσυναίσθησης, συναισθηματική ψυχρότητα, χειριστική συμπεριφορά, απουσία φόβου και ψευδολογία, τα συναντούμε λίγο-πολύ σε ολόκληρο το πληθυσμιακό φάσμα. Το άτομο, όμως, που χαρακτηρίζεται ως ψυχοπαθητικό  θα πρέπει να έχει τα περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά.              

Τα άτομα αυτά δεν έχουν εσωτερική συναισθηματική ζωή. Δεν βασανίζονται από κάποια αισθήματα ντροπής ούτε από κάποιον εσωτερικό αυστηρό κριτή που θα πρέπει να φιμωθεί. Μιμούνται συναισθήματα, χωρίς, όμως, να τα νιώθουν. Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν αντιδρούν βάσει των συναισθημάτων τους, για τον απλό λόγο, επειδή δεν έχουν συναισθήματα. Τα κίνητρα για τη στάση ζωής και τη συμπεριφορά τους είναι το τι τους βολεύει/συμφέρει, το τι σκέφθηκαν και παίρνοντας, συνήθως, περισσότερα ρίσκα απ΄ότι οι ναρκισσιστές. Επιδιώκουν τις προκλήσεις για να νιώσουν κάτι έντονο, από τη στιγμή που δεν έχουν εσωτερική συναισθηματική ζωή.

Το άτομο με ψυχοπάθεια, όπως κι αυτό με ναρκισσισμό, λειτουργούν με έναν παρόμοιο τρόπο. Μπαίνοντας, για παράδειγμα, σε ένα δωμάτιο ή σε ένα χώρο με πολλά άτομα, «σκανάρει» άμεσα όλους όσους βρίσκονται εκεί, εντοπίζοντας, με τον τρόπο αυτό, το πιο ευάλωτο, για τις όποιες επιδιώξεις του, άτομο. Αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος που άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση πέφτουν τόσο συχνά θύματα ατόμων με ψυχοπάθεια και ναρκισσισμό. Ένας άλλος λόγος είναι το ότι πολλά από τα θύματά τους έχουν μεγαλώσει δίπλα σε κάποιον γονιό με τέτοιου είδους προσωπικότητα/χαρακτηριστικά που τους είναι γνώριμα και οικεία και, ως εκ τούτου, δεν τους βιώνουν ως άτομα ιδιαίτερα προβληματικά και τοξικά. Με άλλα λόγια, όλοι μας μπορεί να συναντήσουμε ή να έχουμε συναντήσει ήδη ένα τέτοιο άτομο  που να έχει αποδειχθεί, αργότερα, σατράπης. Οι προηγούμενες εμπειρίες του καθενός μας, όμως, καθορίζουν αν θα παραμείνουμε σε μια τέτοια σχέση ή αν θα αποχωρίσουμε έγκαιρα και αλώβητοι.

Ψυχοπαθητική προσωπικότητα

Διαφορές ανάμεσα σε άτομα με ναρκισσισμό και ψυχοπάθεια

1. Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν χρειάζονται κανέναν ούτε κάποιου είδους επιβεβαίωση από τους άλλους. Είναι αυτάρκη, αυτόνομα και άκρως εγωκεντρικά.

Αντίθετα, αυτά με ναρκισσισμό έχουν ανάγκη τη ναρκισσιστική επιβεβαίωση, όπως ακριβώς και ένας χρήστης ουσιών την καθημερινή του δόση. Έχουν ανάγκη από το θαυμασμό, την αποδοχή, την επιβεβαίωση, ακόμα και τη ζήλεια των άλλων για να μπορέσουν να υπάρξουν. Ως εκ τούτου, εξαρτώνται από τους άλλους, οι εκδηλώσεις θαυμασμού των οποίων τους βοηθούν να ρυθμίζουν την αυτοεκτίμησή τους και να προστατεύουν τον ευάλωτο εαυτό τους.

2. Τα άτομα με ψυχοπάθεια έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους και νιώθουν υπεροχή έναντι όλων των άλλων.

Αυτά με ναρκισσισμό έχουν μια βαθιά αίσθηση ανεπάρκειας και, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν να νιώσουν την αίσθηση αυτή, δημιουργούν έναν ψευδή εαυτό που είναι τόσο τέλειος και καταπληκτικός ώστε οι άλλοι θα πρέπει όχι μόνο να θαυμάζουν αλλά και να το δείχνουν. Η στάση των άλλων απέναντι στον ψευδή τους εαυτό καθορίζει αποφασιστικά την αυτοεκτίμησή τους.

3. Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν έχουν μια σταθερά δομημένη ταυτότητα, αλλά δημιουργούν διάφορες ψευδείς προσωπικότητες-μάσκες, για να μπορούν να χειρίζονται ανάλογα το εκάστοτε θύμα τους, μέχρι να αποκομίσουν αυτό που επιθυμούν. Δεν νιώθουν τίποτα για το θύμα τους και δεν έχουν κανενός είδους σύνδεση με αυτό.

Τα άτομα με ναρκισσισμό συνδέονται με άλλους για όσο χρονικό διάστημα μπορούν να τους χρησιμοποιούν προς εξυπηρέτηση των ναρκισσιστικών τους αναγκών.

4. Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν είναι πιστά, ως σύντροφοι, επειδή βλέπουν τη ζωή σαν ένα παιχνίδι όπου κάνουν πάντα αυτό που τους βολεύει, αναζητώντας συνεχώς νέες εντάσεις και νέο ενδιαφέρον. Δεν έχουν καμία συνείδηση.

Τα άτομα με ναρκισσισμό δεν είναι, επίσης, πιστά  ως σύντροφοι, επειδή είναι πολύ ανασφαλή και, ως εκ τούτου, χρειάζονται συνεχή επιβεβαίωση πως είναι ερωτικά ελκυστικά και επιθυμητά. Έχουν μια ιδιότυπη συνείδηση που, σε περίπτωση που αποκαλυφθούν, κατηγορούν  τη/το σύντροφό τους ως υπεύθυνη/-ο για την απιστία, γιατί δεν τους έδειχνε αρκετά το πόσο τους επιθυμεί.

5. Τα άτομα με ψυχοπάθεια έχουν μια εμμονή να θέλουν να κερδίζουν, ενώ αυτά με ναρκισσισμό να επιβεβαιώνονται, να αξιολογούνται και να θαυμάζονται από τους άλλους.
6. Τα άτομα με ψυχοπάθεια, σε αντίθεση με αυτά με ναρκισσισμό, δεν επιθυμούν να ελέγχουν ή να αναβάλουν τις παρορμήσεις τους, προς ικανοποίησή τους.
7. Το άτομο με ψυχοπάθεια μπορεί να γίνει σαδιστικό και να ικανοποιείται, προκαλώντας πόνο στο θύμα του, και να το βρίσκει ακόμα και διασκεδαστικό.
8. Το άτομο με ψυχοπάθεια έχει μεγαλύτερα προβλήματα στο να έρθει σε επαφή με άλλους ανθρώπους, σε αντίθεση με αυτά με ναρκισσισμό που τρέφονται από αυτό.
9. Τα άτομα με ψυχοπάθεια είναι συνειδητά κακά, σκληρά και απάνθρωπα. Αυτά με ναρκισσισμό μπορεί να γίνουν κακά εκ περιτροπής και δεν υπολογίζουν τα πάντα στον ίδιο βαθμό, όπως τα άτομα με ψυχοπάθεια.
10. Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν αισθάνονται άσχημα συναισθηματικά, όταν τους απορρίπτουν. Αντίθετα, αυτά με ναρκισσισμό νοιάζονται πολύ για το περιτύλιγμα και είναι ευάλωτα απέναντι στην κοινωνική απομόνωση και την απόρριψη, γενικώς. Κάποιος μπορεί να συνθλίψει στην κυριολεξία ένα άτομο με ναρκισσισμό, εάν δεν του δείξει θαυμασμό και σεβασμό, ή εάν το χλευάσει ή το προσβάλει δημόσια.
11. Το άτομο με ψυχοπάθεια γνωρίζει τη διαφορά ανάμεσα σε σωστό και λάθος αλλά δεν το ενδιαφέρει γιατί δεν νιώθει κάτι για αυτό. Το άτομο με ναρκισσισμό γνωρίζει συναισθηματικά τη διαφορά ανάμεσα σε σωστό και λάθος αλλά προτιμά να πείσει τους άλλους πως η δική του άποψη/επιλογή είναι η μόνη ορθή.
12. Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν νιώθουν ενοχή ή ντροπή, σε αντίθεση με αυτά με ναρκισσισμό που ναι με νιώθουν αυτά τα αισθήματα, χωρίς όμως να μπαίνουν στον κόπο να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους.
13. Τα άτομα με ψυχοπάθεια δεν δέχονται την οποιαδήποτε θεραπεία, επειδή δεν θεωρούν πως έχουν κάποιο πρόβλημα. Αυτά με ναρκισσισμό μπορούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να δεχθούν βοήθεια και να βελτιωθεί, σε μεγάλο βαθμό, η κατάστασή τους, ιδιαίτερα μετά από σοβαρές κρίσεις ζωής ή σε μεγάλη ηλικία, όταν η λάμψη τους αρχίζει να θαμπώνει ή όταν αισθάνονται πως θα μείνουν μόνοι και εγκαταλειμμένοι γιατί κανείς δεν θα τους αντέχει πλέον.

Ναρκισσιστική προσωπικότητα

Ομοιότητες ανάμεσα σε άτομα με ναρκισσισμό και ψυχοπάθεια

      1. Και οι δύο διαθέτουν, συνήθως, μια γοητεία και το χάρισμα του να αποπλανούν τους άλλους, στοιχεία που τα χρησιμοποιούν συνειδητά για να προσελκύουν την προσοχή τους και να μπορούν να τους χειρίζονται ευκολότερα.

     2. Και οι δύο έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό, τις ικανότητες, τους στόχους και τα πιστεύω τους.

     3.  Και οι δύο κρατούν για τον εαυτό τους όλη τη δόξα πραγμάτων που έχουν κάνει σωστά και είναι καλά, καταλογίζοντας κάθε ευθύνη στους άλλους, για οτιδήποτε πηγαίνει στραβά.

     4. Και οι δύο είναι άτομα εγωκεντρικά που επικεντρώνονται στις προσωπικές τους ανάγκες και επιθυμίες.

     5. Και οι δύο δεν διαθέτουν ικανότητα ενσυναίσθησης

     6. Και οι δύο θεωρούν πως δικαίωμά τους το να βλέπουν τους εαυτούς τους κάτι το ιδιαίτερο.

     7. Και οι δύο δεν έχουν αυτογνωσία.

     8. Και οι δύο διαστρεβλώνουν την αλήθεια για το παρελθόν τους, έτσι ώστε να ταιριάζει με τις ανάγκες τους.

     9. Και οι δύο μπορούν και μιλούν για αισθήματα αλλά οι εμπειρίες τους διαφέρουν από αυτές των άλλων, λόγω έλλειψης ικανότητας ενσυναίσθησης.

   10. Και οι δύο απορρίπτουν τους κανόνες, τους νόμους και τις ηθικές αξίες της κοινωνίας.

   11. Και οι δύο εξαπατούν, χειρίζονται και κάνουν χρήση ψεμάτων για να πετύχουν τους στόχους τους.

   12. Και οι δύο αδειάζουν από ενέργεια τα θύματά τους.

   13. Και οι δύο αποζητούν τον έλεγχο και την εξουσία, σπέρνοντας, συχνά, διχόνοιες και χρησιμοποιώντας ίντριγκες, για να το πετύχουν.

   14. Και οι δύο παπαγαλίζουν επιδερμικές γνώσεις για διάφορα θέματα, τις οποίες επαναλαμβάνουν με τη σιγουριά ειδήμονα. Και οι δυο τους δεν τηρούν                             συμφωνίες  και αμελούν τις υποχρεώσεις τους.

   15. Και οι δύο είναι εγωκεντρικοί και δίχως ευαισθησία για τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων, αν και διατείνονται το εντελώς αντίθετο.

   16. Και οι δύο παίζουν ρόλους και υιοθετούν ψευδείς προσωπικότητες.

   17. Και οι δύο βαριούνται εύκολα και γι΄αυτό δραματοποιούν καταστάσεις.

   18. Και οι δύο έχουν ανεύθυνη συμπεριφορά, ως γονείς, και χρησιμοποιούν τα παιδιά τους για να επιβεβαιώνονται.

   19. Και οι δύο μπορεί να ζηλεύουν και να είναι ελεγκτικοί.

   20. Και οι δύο μπορούν να προκαλέσουν στους άλλους σωματικά και ψυχικά τραύματα και να γίνουν κακοί.

   21. Τέλος, δεν ζητούν ποτέ συγνώμη παρά μόνο εάν πρόκειται να έχουν κάποιο όφελος από αυτό.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης   ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ