Νυχτερινή ενούρηση: όταν η νύχτα γίνεται μέρα...

Γενικά

Πολλά είναι τα μικρά παιδιά που βρέχονται στον ύπνο τους στη διάρκεια της νύχτας. Τα περισσότερα, όμως, είναι στεγνά στην ηλικία των 3-4 ετών περίπου. Ένα ποσοστό περίπου 20% των 5χρονων και 5-10 % των 7χρονων παιδιών -τα περισσότερα από αυτά αγόρια- εξακολουθούν να μην είναι σε θέση να ελέγξουν την ουροδόχο κύστη τους. Για νυχτερινή ενούρηση μιλάμε μόνον όταν το παιδί έχει συμπληρώσει το πέμπτο έτος της ηλικίας του. Τα ποσοστά στους εφήβους κυμαίνονται μεταξύ 1-2%.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων, η νυχτερινή ενούρηση (Ν.Ε.) οφείλεται σε μια ανωριμότητα του νευρικού συστήματος που ελέγχει την ουροδόχο κύστη η οποία, κατά τα άλλα, είναι απόλυτα υγιής.

Ένα ποσοστό 15% περίπου του συνόλου των ετήσιων περιπτώσεων νυχτερινής ενούρησης αποκαθίσταται χωρίς κάποια θεραπεία. Υπάρχει, όμως, και ένα ποσοστό 0,5% περίπου που συνεχίζουν να έχουν πρόβλημα ακόμα και στην ενήλική τους ζωή.

Στην πρωτογενή ενούρηση, το παιδί δεν είχε ποτέ στο παρελθόν κάποια στεγνή νυχτερινή περίοδο που να διήρκεσε περισσότερο από 6 μήνες. Εάν, αντίθετα, το παιδί ήταν στεγνό στη διάρκεια της νύχτας για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών και κατόπιν αρχίζει να βρέχεται και πάλι, τότε πρόκειται για δευτερογενή ενούρηση.

Αιτιολογία – κληρονομικότητα – συνοσηρότητα

Γνωρίζουμε πολλούς παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του προβλήματος αλλά η γνώση αυτή δεν είναι ακόμα ολοκληρωμένη. Συχνά, δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ακριβώς, στην κάθε ξεχωριστή περίπτωση, γιατί το παιδί δεν μπορεί να ελέγξει την ουροδόχο κύστη του. Γνωρίζουμε, όμως, πως συνήθως είναι το αποτέλεσμα της συνέργειας πολλών παραγόντων.

Στην περίπτωση που και οι δύο γονείς είχαν νυχτερινή ενούρηση ως παιδιά, η πιθανότητα να εμφανίσει και το παιδί Ν.Ε. είναι περίπου 75%. Εάν μόνο ο ένας γονιός είχε Ν.Ε., τότε η πιθανότητα αυτή είναι περίπου 44%.

Η άποψη πως η πρωτογενής ενούρηση αποτελεί ψυχιατρική διαταραχή δεν έχει στήριξη στη σύγχρονη έρευνα. Όμως, το να ισχυρισθεί κάποιος πως οι διάφοροι ψυχικοί μηχανισμοί δεν παίζουν κανέναν απολύτως ρόλο στη δημιουργία, στη συντήρηση ή στις επιπτώσεις του προβλήματος θα ήταν εντελώς άστοχο και αυθαίρετο. Σώμα και ψυχή αποτελούν μια αδιαίρετη ολότητα και, με την έννοια αυτή, κάθε ασθένεια είναι ψυχοσωματική. Άλλωστε η επιδείνωση του προβλήματος σε περιπτώσεις ψυχικής επιβάρυνσης του παιδιού, όπως π.χ. η γέννηση ενός αδελφού, συνηγορεί στη συμβολή ψυχικών παραγόντων. Πάντως, το ότι η αδυναμία ενός παιδιού να ελέγξει την ουροδόχο κύστη του επιβαρύνει, σε οποιαδήποτε περίπτωση, την αυτοεκτίμησή του και μπορεί να δημιουργήσει, δευτερογενώς, διάφορα προσωπικά και κοινωνικά προβλήματα, είναι γεγονός αναμφισβήτητο.

Έχει διαπιστωθεί πως μεταξύ των παιδιών με Ν.Ε. υπάρχει υπερεκπροσώπηση παιδιών με διαφόρων ειδών νευροψυχιατρικά προβλήματα, όπως ΔΕΠ/Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας). Οι αιτίες αυτής της σχέσης δεν είναι ακόμα γνωστές. Όμως, όταν ένα παιδί έχει δυσκολίες να εστιάζει την προσοχή του σε όσα συμβαίνουν γύρω του, δεν είναι παράξενο να μην μπορεί να εστιάζει -και συνεπώς να ελέγχει- στο τι συμβαίνει μέσα στο σώμα του και στα μηνύματα που εκπέμπονται από αυτό.

Έχει διαπιστωθεί, επίσης, πως ένα ποσοστό 10% περίπου των παιδιών που εμφανίζουν παιδικό διαβήτη στην ηλικία των 3-7 ετών παρουσιάζουν δευτερογενή Ν.Ε. Στην περίπτωση αυτή, όμως, το παιδί έχει και άλλου είδους συμπτώματα εκτός από τη Ν.Ε, κυρίως μια υπερβολική δίψα, σε σημείο που να χρειάζεται να ξυπνά και να πίνει νερό στη διάρκεια της νύχτας.

Νυχτερινή Ενούρηση

Δύο τύποι ενούρησης

Α. Το παιδί δεν έχει κανένα απολύτως πρόβλημα στη διάρκεια της ημέρας. Αυτό σημαίνει πως έχει αποκτήσει τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης του, ουρεί όταν το έχει ανάγκη στη διάρκεια της ημέρας αλλά έχει νυχτερινή ενούρηση κάθε βράδυ. Συνήθως, υπάρχει κάποιο άτομο του άμεσου συγγενικού περιβάλλοντος που έχει το ίδιο πρόβλημα. Δεν υπάρχει πρόβλημα εγκόπρισης.

Β. Εκτός από τη Ν.Ε., το παιδί έχει και κάποια άλλα προβλήματα ή ιδιαιτερότητες, όπως:

Ουρεί επάνω του και στη διάρκεια της ημέρας ή το έκανε παλαιότερα.
Κρατιέται και ουρεί σπανίως στη διάρκεια της ημέρας.
Βιάζεται πολύ να πάει στην τουαλέτα, όταν νιώθει πως θέλει να ουρήσει. Δείχνει συχνά πως θέλει να ουρήσει αλλά, συνήθως, δεν το κάνει και κρατιέται.
Τρέχει συχνά στην τουαλέτα για να ουρήσει, δηλαδή, φαίνεται πως έχει μικρής χωρητικότητας κύστη.
Φαίνεται να είναι, γενικά, λίγο ανώριμο παιδί και πως δεν έχει χρόνο να σκεφθεί την ούρησή του.
Ήταν στεγνό για έξι τουλάχιστον μήνες αλλά κατόπιν υποτροπίασε και άρχισε να βρέχεται στη διάρκεια της νύχτας αλλά ίσως και της ημέρας, άλλοτε εξαιτίας κάποιας ουρολοίμωξης και άλλοτε εξαιτίας κάποιου συμβάντος στην οικογένεια.
Έχει προβλήματα με την αφόδευση, έχει δυσκοιλιότητα, κρατιέται -παρόλο που θέλει να πάει στην τουαλέτα- και μερικές φορές αφοδεύει επάνω του.

Ενούρηση

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Η σύγχρονη έρευνα δείχνει πως η αυτοεκτίμηση των παιδιών με ενούρηση πλήττεται σημαντικά. Αυτό σημαίνει πως η θεραπεία θα πρέπει να αρχίσει το συντομότερο δυνατόν και, όταν αποβεί αποτελεσματική, η αυτοεκτίμηση αποκαθίσταται πλήρως.

Η οποιαδήποτε θεραπεία δεν μπορεί να αρχίσει πριν την ηλικία των 6 ετών περίπου, δηλαδή πριν το ίδιο το παιδί αρχίσει να βιώνει την ενούρηση ως πρόβλημα από το οποίο θέλει να απαλλαγεί. Αυτό δεν σημαίνει πως το παιδί θα εκφράσει από μόνο του την επιθυμία να απαλλαγεί από το πρόβλημά του. Οι γονείς, αλλά και κάποιος ειδικός, θα πρέπει να συζητήσουν μαζί του ώστε να διευκολύνουν την κινητοποίηση και την απόφασή του να ξεκινήσει θεραπεία.

Η θεραπεία της ενούρησης ξεκινά πάντα με γενικές συμβουλές:

Το σώμα έχει ανάγκη από σταθερές συνήθειες. Για το λόγο αυτό, το πρώτο που θα πρέπει να μάθει το παιδί να κάνει το πρωί μόλις ξυπνά είναι να πηγαίνει στην τουαλέτα για να ουρήσει, ακόμα και αν έχει βραχεί στη διάρκεια της νύχτας. Στη διάρκεια της ημέρας, είναι σημαντικό να μη συγκρατεί την ούρησή του αλλά να μάθει να ουρεί κάθε φορά που νιώθει πως το έχει ανάγκη. Δεν θα πρέπει να περνά χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 3 ωρών ανάμεσα στις ουρήσεις στη διάρκεια της ημέρας. Το βράδυ και πριν από τον ύπνο, η ούρηση να είναι το τελευταίο πράγμα που θα πρέπει να κάνει το παιδί, αλλά χαλαρά και αφιερώνοντας χρόνο ώστε να αδειάσει πλήρως η κύστη του.
Δεν έχει νόημα να απαγορεύεται πλήρως η κατανάλωση υγρών πριν από τον ύπνο. Καλό θα ήταν πάντως να περιορίζεται η κατανάλωση υγρών όσο γίνεται περισσότερο μετά τις 6 η ώρα το απόγευμα. Αντίθετα, να ενθαρρύνεται η κατανάλωση υγρών από το πρωί και έως μεσημέρι ώστε να περιορισθεί το ενδεχόμενο να διψάσει το παιδί το βράδυ.
Το ξύπνημα του παιδιού από τους γονείς -πριν αυτοί κοιμηθούν- για να ουρήσει δεν φαίνεται πως βοηθά ιδιαίτερα. Αν λειτουργήσει, όμως, μπορεί να βοηθήσει. Ορισμένα παιδιά θυμώνουν ή δεν μπορούν να ουρήσουν και, στην περίπτωση αυτή, είναι καλύτερα να μην το συνεχίσουμε. Μπορούμε να το επιχειρήσουμε ξανά μετά από κάποιους μήνες και τότε ίσως λειτουργήσει. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, όμως, εάν το παιδί παραμείνει στεγνό στο υπόλοιπο της νύχτας, μπορεί να του τονώσει την αυτοεκτίμησή.
Η χρησιμοποίηση πάνας, στη διάρκεια της νύχτας και μετά την ηλικία των 5-6 χρόνων, επιβραδύνει την επίλυση του προβλήματος.
Η επιβράβευση, μετά από κάθε στεγνή νύχτα, μπορεί να βοηθήσει. Η τιμωρίες δεν βοηθούν ποτέ. Το παιδί χρειάζεται ενθάρρυνση και παρηγοριά αλλά και διαβεβαιώσεις πως δεν φταίει το ίδιο για το πρόβλημά του.
Μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά (μεγαλύτερα των 8-10 χρονών) μπορούν να βοηθηθούν, αναλαμβάνοντας μεγαλύτερη ευθύνη απέναντι στο πρόβλημά τους, π.χ. στρώνοντας τα ίδια καθαρό σεντόνι το βράδυ πριν κοιμηθούν ή το πρωί, αλλάζοντας το βρεγμένο κ.τ.λ.
Η χρησιμοποίηση ενός ξυπνητηριού, που να ξυπνά τους γονείς ή το παιδί, μπορεί να βοηθήσει.
Ορισμένα παιδιά κοιμούνται πολύ λίγο. Εάν πάνε για ύπνο νωρίτερα, μπορεί να απαλλαγούν από το πρόβλημά τους!
Εάν υπάρχει δυσκοιλιότητα, αυτό μπορεί να περιορίσει την περιεκτικότητα της κύστης. Η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας μπορεί, σε αρκετές περιπτώσεις, να επιλύσει το πρόβλημα της ενούρησης.

Ειδική θεραπεία αναλόγως με τον τύπο της ενούρησης:

Τύπος Α.

Η θεραπεία επιλογής είναι είτε η χρήση κάποιου αισθητήρα που να ξυπνά το παιδί όταν βρέχεται τη νύχτα ή η λήψη κάποιου φαρμακευτικού σκευάσματος που να ηρεμεί την κύστη.

Τύπος Β.

Το σημαντικότερο είναι η αποκατάσταση της ούρησης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Εάν αυτό δεν γίνει εφικτό, τότε μπορεί να δοκιμασθεί η χρήση αισθητήρα. Εάν το παιδί έχει υπερευαίσθητη κύστη, μπορεί να επιχειρηθεί η λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων που την ηρεμούν. Αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, όταν υπάρχει.

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη, Θεραπεία παιδιών και εφήβων , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες