Οδοντιατρικός φόβος: αιτιολογία, αντιμετώπιση

Γενικά

Ίσως ακούγεται παράξενο. Και όμως, ο οδοντιατρικός φόβος (Ο.Φ.) είναι πολύ συνηθισμένος όχι μόνο σε παιδιά αλλά και σε ενήλικες. Ένας στους δύο ενήλικες αναφέρουν πως αισθάνονται δυσάρεστα όταν πρόκειται να επισκεφθούν τον/την οδοντίατρό τους, ενώ ένα ποσοστό 5% περίπου αισθάνεται τόσο έντονο φόβο που δεν πρόκειται πλέον για Ο.Φ. αλλά για οδοντιατρική φοβία. Στην περίπτωση αυτή, ο ακραίος αυτός φόβος μπορεί να επηρεάσει ακόμα και άλλους τομείς της ζωής.

Ο κύριος λόγος του οδοντιατρικού φόβου είναι η αίσθηση απώλειας ελέγχου στη συγκεκριμένη κατάσταση. Η όλη κατάσταση είναι αλήθεια αρκετά δυσάρεστη και μπορεί να προκαλέσει στρες. Το άτομο βρίσκεται ξαπλωμένο ανάσκελα, με έντονο φωτισμό σε μικρή απόσταση από τα μάτια του, αισθάνεται σκληρά αντικείμενα να μπαίνουν στο στόμα του που μπορεί να προκαλέσουν πόνο, ακούει ανατριχιαστικούς ήχους κ.τ.λ. Μερικές φορές, ο φόβος μπορεί να οφείλεται σε προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες ή σε αρνητική επιρροή από κάποιο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο.

 

Αιτιολογία

Η επίσκεψη σε οδοντίατρο είναι ένα από τα δέκα πράγματα που οι άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο φοβούνται περισσότερο, γενικώς. Ένας από τους βασικότερους λόγους που πολλοί αποφεύγουν να επισκεφθούν οδοντίατρο είναι ακριβώς αυτός ο φόβος για τη συγκεκριμένη κατάσταση. Όταν ο φόβος αυτός προσλαμβάνει διαστάσεις φοβίας, τότε υπάρχει καθολική αποφυγή της κατάστασης. Σε πολλές χώρες, ο οδοντιατρικός φόβος αποκαλείται πλέον φόβος οδοντιατρικής φροντίδας γιατί αυτό στην ουσία φοβούνται συνήθως οι άνθρωποι και όχι τον οδοντίατρο ως άτομο.

Ο Ο.Φ. είναι συνηθέστερος στις γυναίκες. Αυτό δεν είναι σίγουρο αν οφείλεται στο ότι οι γυναίκες φοβούνται περισσότερο από τους άντρες ή στο ότι παραδέχονται και δηλώνουν ευκολότερα το φόβο τους απ΄ό,τι οι άνδρες.

Τα άτομα με οδοντιατρικό φόβο δεν φαίνεται να διαφέρουν σε κάτι από οποιοδήποτε άλλον. Παρατηρείται, όμως, συχνότερα σε άτομα που είναι λίγο πιο ευαίσθητα ψυχικά ή κοινωνικά, που ζουν κάτω από συνθήκες μεγαλύτερης ανασφάλειας ή που έχουν μεγαλύτερες δυσκολίες χειρισμού αγχογόνων καταστάσεων.

Είναι σύνηθες να επηρεάζεται κάποιος, ιδιαίτερα τα παιδιά, από κάποιο άτομο του άμεσου περιβάλλοντός του.

Η αίσθηση απώλειας ελέγχου επάνω στο σώμα παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του Ο.Φ. Εκτός αυτού, η επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι ούτως ή άλλως μια ιδιαίτερα αγχογόνος κατάσταση καθώς το άτομο δεν έχει τη δυνατότητα να εκφράσει λεκτικά απόψεις και επιθυμίες.

Υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν πως οι άνθρωποι αντιδρούν με ανησυχία και άγχος απέναντι σε διάφορες καταστάσεις. Αυτό αποδίδεται στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου, όπου διάφορες αντιδράσεις απέναντι σε συγκεκριμένες καταστάσεις ήταν απαραίτητες για την επιβίωσή του. Στους σύγχρονους ανθρώπους, αυτό εκφράζεται διαμέσου μιας τάσης και αντίδρασης φόβου απέναντι σε καταστάσεις που υπενθυμίζουν παλιές απειλές που είναι πλέον καταγεγραμμένες στο D.N.A. μας. Ίσως, λοιπόν, η επίσκεψη στον οδοντίατρο να εμπεριέχει συνθήκες που να προσομοιάζουν σε τέτοιου είδους απειλές, όπως π.χ. έντονοι θόρυβοι, ξαπλωμένοι χωρίς δυνατότητα διαφυγής, σκληρά αντικείμενα πάνω στα δόντια που μπορεί να προκαλέσουν πόνο κ.ά.

Για ορισμένα άτομα με Ο.Φ., αρκούν κάποιες μεμονωμένες δυσάρεστες εμπειρίες για να αρχίσουν να φοβούνται. Για τους  περισσότερους, όμως, οι δυσάρεστες εμπειρίες λειτουργούν συσσωρευτικά και, με τον τρόπο αυτόν, φοβούνται κάθε φορά όλο και περισσότερο. Η κάθε επίσκεψη στον οδοντίατρο ενισχύει τον ήδη υπάρχοντα φόβο και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που συνεχώς ανατροφοδοτείται με την κάθε επίσκεψη.

Η αλήθεια είναι πως χρειάζονται λίγες μόνο δυσάρεστες εμπειρίες για δημιουργηθεί Ο.Φ. αλλά, αντίθετα, πολλές θετικές για να εξαφανισθεί.

Οδοντιατρικός φόβος

Η οδοντιατρική φοβία μπορεί να επηρεάσει ολόκληρη τη ζωή

Όσοι έχουν Ο.Φ. αλλά, παρόλ΄αυτά, καταφέρνουν να επισκέπτονται τον οδοντίατρό τους συστηματικά, σπάνια έχουν κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα στη ζωή τους, κατά τα άλλα.

Αυτοί, όμως, που έχουν οδοντιατρική φοβία αποφεύγουν συνήθως παντελώς να επισκεφθούν κάποιον οδοντίατρο, με αποτέλεσμα τα προβλήματα να αρχίζουν σταδιακά να συσσωρεύονται, αυξάνοντας την ανάγκη οδοντιατρικής φροντίδας και τις διάφορες ενοχλήσεις από τα διάφορα σημεία του στόματος. Η έλλειψη οδοντιατρικής φροντίδας μπορεί να αρχίσει να γίνεται ορατή και στους άλλους, να υπάρχει κακοσμία του στόματος και διάφορα άλλα προβλήματα που να δημιουργούν κοινωνική πίεση και να οδηγούν ακόμα και στην απομόνωση. Όλα αυτά, με τη σειρά τους, μπορεί να πλήξουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση του ατόμου, κάνοντας τη ζωή γενικώς καθώς και κάθε κοινωνική εκδήλωση και δραστηριότητα (π.χ. εργασία, κινηματογράφος, θέατρο, ερωτική ζωή κ.ά.) ακόμα πιο δύσκολη.

 

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Το άτομο με Ο.Φ. είναι πολύ σημαντικό να αποκαλύψει στον οδοντίατρό του το φόβο που το διακατέχει. Με τον τρόπο αυτόν, δεν χρειάζεται να εκτίθεται σε κάτι το τόσο ψυχοφθόρο χωρίς να έχει την παραμικρή βοήθεια. Απλά και μόνο το μοίρασμα κάνει το φόβο πιο διαχειρίσιμο. Έτσι, διευκολύνεται και ο ίδιος ο οδοντίατρος, προσαρμόζοντας τις παρεμβάσεις του στις συγκεκριμένες ανάγκες του πελάτη του. Σημαντικό είναι, επίσης, να ρωτά το άτομο για διάφορα πράγματα που το απασχολούν/προβληματίζουν ώστε να μπορεί να έχει την απαραίτητη πληροφόρηση που μπορεί να τον καθησυχάσει.

Το στρες και ο φόβος μπορεί να μας καταβάλουν όταν διαρκούν περισσότερο από αυτό που μπορούμε να αντέξουμε. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να ζητάμε -εφόσον το έχουμε ανάγκη- ένα μικρό διάλειμμα/time out που θα μας ανακουφίσει και, με τον τρόπο αυτόν, θα συμβάλει ώστε να μην ενισχυθεί η αρνητική μας εικόνα και διάθεση για την οδοντιατρική φροντίδα.

Το βασικότερο σε κάθε είδους θεραπευτική αντιμετώπιση του Ο.Φ. είναι η δημιουργία μιας σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στο άτομο και τον/την οδοντίατρό του ώστε να καταφέρουν από κοινού να δημιουργήσουν νέες θετικές εμπειρίες για την οδοντιατρική φροντίδα, μέσα σε ένα κλίμα χαλαρότητας, ηρεμίας και άνεσης χρόνου.

Οδοντιατρικός φόβος σε ενήλικες 

 

Εκτός από τα ανωτέρω, οι διάφορες άλλες θεραπευτικές μέθοδοι που μπορούν να βοηθήσουν είναι:

–          Διάφορες ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι

–          Διάφορες μέθοδοι χαλάρωσης

–          Αγχολυτική φαρμακευτική αγωγή

Η νάρκωση δεν θεωρείται ως μέθοδος αντιμετώπισης του οδοντιατρικού φόβου καθώς δεν τον εξαλείφει, απλά τον παρακάμπτει.

Τα αποτελέσματα των διαφόρων ψυχολογικού/ψυχοθεραπευτικού τύπου μεθόδων δείχνουν πως περισσότερα από 8 στα 10 άτομα απαλλάσσονται εντελώς από τον οδοντιατρικό φόβο τους.

                                                                                                                   

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες