Share the post "Παθολογική συλλογή αντικειμένων: συμπτώματα, αιτιολογία, αντιμετώπιση"
Παθολογική συλλογή αντικειμένων: γενικά
Η συλλογή αντικειμένων είναι πανανθρώπινο φαινόμενο, κάτι που επιβεβαιώνεται από έρευνες που δείχνουν πως το 70% των παιδιών και το 30% των ενήλικων ατόμων έχουν στην κατοχή τους κάποιου είδους συλλογή. Από εξελικτική άποψη, αυτό αποτελούσε αναγκαιότητα και σοβαρό πλεονέκτημα για τους πρώτους προγόνους μας, και όχι μόνο, καθώς η συλλογή και αποθήκευση τροφής και εργαλείων αύξαναν κατά πολύ τις πιθανότητες επιβίωσής τους, ιδιαίτερα στη διάρκεια πολύ δύσκολων περιόδων, όπως ανομβρία, πλημμύρες κ.τ.λ.
Η παθολογική συλλογή αντικειμένων δεν αποτελεί χόμπι, και δεν είναι παρά η δυσκολία κάποιου να απαλλαγεί από διάφορα πράγματα που έχει στην κατοχή του. Μοιάζει σαν το άτομο αυτό να διακατέχεται από μια ανεξέλεγκτη ανάγκη να συνεχίσει να τα κατέχει και να νιώθει έντονη δυσφορία ακόμα και στη σκέψη να απαλλαγεί από αυτά. Τα άτομα αυτά υπερεκτιμούν τη σημασία ενός αντικειμένου και τη χρησιμότητα που μπορεί να έχει μελλοντικά. Το αποτέλεσμα αυτής της αδυναμίας είναι ένα σπίτι ιδιαίτερα ακατάστατο και διάσπαρτο από πράγματα που καταλαμβάνουν ολοένα και περισσότερους χώρους, ακόμα και αυτούς που είναι απόλυτα απαραίτητοι στην καθημερινότητα του καθενός (κουζίνα, υπνοδωμάτια, κ.ά.)
Ο όρος «συλλογή» σχετίζεται με τον όρο «παθολογική συσσώρευση» αλλά, παρόλ΄αυτά, διαφέρουν μεταξύ τους. Μία βασική διαφορά έγκειται στο ότι η συλλογή ενός συλλέκτη χαρακτηρίζεται από μια σαφή τάξη και οργάνωση, ενώ τα διάφορα αντικείμενα που συσσωρεύει με παθολογικό τρόπο ένα άτομο δεν έχουν καμία τάξη και οργάνωση (συχνά και καμία αντικειμενική ή συναισθηματική αξία) και μπορεί να βρίσκονται σε κάθε χώρο του σπιτιού, εμποδίζοντας τον κάτοχό του ακόμα και να τους χρησιμοποιήσει.
Στη νέα έκδοση του ψυχιατρικού ταξινομικού συστήματος D.S.M., το D.S.M.-V., η συμπεριφορά αυτή θα αποτελεί καινούργια διάγνωση
Πρόκειται για μια δύσκολα αντιμετωπίσιμη διαταραχή για την οποία, όμως, υπάρχει αρκετά αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση.
Συχνότητα εμφάνισης – συνοσηρότητα – εμφάνιση
Φαίνεται πως πρόκειται για μια αρκετά συνηθισμένη κατάσταση, από τη στιγμή που την παρουσιάζει το 2-6% του γενικού πληθυσμού, και έχει συχνά καταστροφικές συνέπειες στη ζωή αυτών που την εμφανίζουν, όπως κοινωνική απομόνωση, οικογενειακές συγκρούσεις, εξώσεις και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμα και θάνατο εξαιτίας ατυχημάτων από την πτώση βαριών αντικειμένων.
Η διαταραχή αυτή μπορεί να συνυπάρχει με την ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή, σε ποσοστό 18-40%. Επίσης, σε άτομα με νευροψυχιατρικού τύπου παθήσεις, όπως διάφορες διαταραχές του αυτιστικού φάσματος, η συχνότητα εμφάνισης συμπτωμάτων παθολογικής συσσώρευσης είναι δεκαπλάσια απ΄ότι στον υπόλοιπο πληθυσμό. Παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (Δ.Ε.Π./Υ.) εμφανίζουν συμπτώματα παθολογικής συσσώρευσης αντικειμένων σε ποσοστό 29%.
Συννοσηρότητα υπάρχει και με την κατάθλιψη σε ποσοστό 51%.
Οι διάφορες έρευνες δείχνουν πως η παθολογική συσσώρευση αντικειμένων έχει ως ηλικία έναρξης το 12-13 έτος της ζωής και τα συμπτώματα γίνονται για πρώτη φορά αισθητά στην ηλικία των 20 χρόνων περίπου, ίσως εξαιτίας του ότι η συμβίωση με τους γονείς αποτρέπει, ως ένα βαθμό, την πλήρη εκδήλωσή των συνεπειών τους. Στα περισσότερα άτομα, η διαταραχή είναι χρόνια και επιδεινώνεται σταδιακά ανά δεκαετία.
Παθολογική συλλογή αντικειμένων
Συνήθη συμπτώματα
– Επίμονες δυσκολίες απαλλαγής από αντικείμενα, ανεξαρτήτως αξίας.
– Οι δυσκολίες οφείλονται σε μια έντονη ανάγκη διακράτησης των αντικειμένων και σε έντονη δυσφορία στο ενδεχόμενο απαλλαγής από αυτά.
– Τα ανωτέρω συμπτώματα έχουν ως συνέπεια τη συσσώρευση αντικειμένων που καταλαμβάνουν ακόμα και ζωτικούς χώρους του σπιτιού, αχρηστεύοντάς τους στην ουσία. Η όποια τυχόν τάξη οφείλεται στην παρέμβαση άλλων προσώπων (μέλος της οικογένειας, συγγενής, καθαρίστρια κ.ά.).
– Η συσσώρευση αντικειμένων προκαλεί -από κλινική άποψη- σημαντική ψυχική επιβάρυνση ή επιδείνωση της λειτουργικότητας του ατόμου στην εργασία του, στην κοινωνική του ζωή ή σε άλλους τομείς της ζωής του, συμπεριλαμβανομένης και της διασφάλισης ενός ασφαλούς περιβάλλοντος τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για την οικογένειά του.
– Η συσσώρευση αντικειμένων δεν θα πρέπει να οφείλεται σε κάποια άλλη οργανική βλάβη (π.χ. εγκεφαλική βλάβη κ.ά.)
– Η παθολογική συσσώρευση δεν θα πρέπει να εξηγείται καλύτερα από κάποια άλλη ψυχιατρική κατάσταση (π.χ. συσσώρευση εξαιτίας ψυχαναγκαστικών σκέψεων μιας ψυχαναγκαστικής-καταναγκαστικής διαταραχής, μειωμένης ενέργειας εξαιτίας σοβαρής κατάθλιψης, εξαιτίας σχιζοφρενικού παραληρήματος ή άλλης ψυχωσικής κατάστασης, άνοιας ή περιορισμένων ενδιαφερόντων εξαιτίας κάποιας αυτιστικού τύπου διαταραχής).
Τα αντικείμενα που συσσωρεύονται είναι συνήθως ρούχα, εφημερίδες/περιοδικά, βιβλία, αποδείξεις, διάφορες συσκευασίες και αντικείμενα που έχουν κάποιου είδους συναισθηματική αξία για το άτομο.
Ορισμένα άτομα μπορεί να έχουν στην κατοχή τους ακόμα και ένα μεγάλο αριθμό ζώων ίδιου είδους (π.χ. γάτες, σκυλιά κ.τ.λ.) τα οποία, συχνά, δεν είναι σε θέση να φροντίσουν αξιοπρεπώς.
Αιτιολογία
Φαίνεται πως υπάρχει ένας σαφής γενετικός παράγοντας που οδηγεί στην εμφάνιση της διαταραχής. Όσον αφορά στους περιβαλλοντικούς παράγοντες, έχει διαπιστωθεί πως υπάρχει σχέση ανάμεσα σε διάφορες τραυματικές εμπειρίες και στην έναρξη ή την επιδείνωση της διαταραχής.
Αντίθετα, φαίνεται πως δεν υπάρχει κάποια σχέση με την ύπαρξη οικονομικών δυσκολιών στη διάρκεια της παιδικής ζωής.
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Η απουσία επίγνωσης της σοβαρότητας της κατάστασής του στα άτομα με παθολογική συσσώρευση αντικειμένων έχει ως συνέπεια να μη ζητούν σχεδόν ποτέ από μόνα τους βοήθεια. Ακόμα, όμως, και όταν μετά από παρέμβαση άλλων ξεκινούν θεραπεία, συχνά την διακόπτουν πρώιμα ή αρνούνται να ακολουθήσουν τις θεραπευτικές οδηγίες που τους δίνονται.
Αυτό σημαίνει πως η διεύρυνση της συνειδητοποίησης του μεγέθους του προβλήματος τους και των πλεονεκτημάτων από μια ενδεχόμενη μείωσή τους αποτελούν δύο από τις προτεραιότητες μιας θεραπευτικής αντιμετώπισης.
Η δημιουργία μιας «θεραπευτικής συμμαχίας» με τα άτομα αυτά είναι πολύ δυσκολότερη απ΄ότι με άτομα που έχουν άλλου είδους ψυχιατρικές διαταραχές και αυτός είναι ένας σοβαρός λόγος που η θεραπεία με τα άτομα αυτά έχει αργή εξέλιξη. Οι θεραπευτικοί στόχοι θα πρέπει να είναι μετριοπαθείς και να μην υπερβαίνουν τις δυνατότητες του ατόμου να τις πραγματοποιήσει. Για παράδειγμα, δεν απαιτούμε να καθαριστεί και να τακτοποιηθεί ολόκληρο το σπίτι αλλά, αρχικά, κάποιος συγκεκριμένος χώρος του ή να δοθεί προτεραιότητα στην ασφάλεια μέσα στο σπίτι.
Σε αρκετές περιπτώσεις, και ιδιαίτερα όταν υπάρχουν μικρά παιδιά στο σπίτι, επιβάλλεται η παρέμβαση των κοινωνικών υπηρεσιών.
Όσον αφορά στη φαρμακευτική αγωγή, πολλές έρευνες έχουν καταδείξει πως οι αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (S.S.R.I.) δεν είναι αποτελεσματικοί τόσο για την ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή όσο και για την παθολογική συσσώρευση αντικειμένων. Αντίθετα, η χορήγηση παροξετίνης (paroxetine) και βενλαφαξίνης (venlafaxine) μείωσε -σύμφωνα με αρκετές έρευνες- την παθολογική συσσώρευση κατά 24 και 31% αντίστοιχα, μετά από θεραπεία 12 εβδομάδων.
Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.
Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων
Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής
Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης
Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ
Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ
Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη, Θεραπεία παιδιών και εφήβων , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες
