Ψυχογενής βουλιμία: συμπτώματα, αιτιολογία, αντιμετώπιση

Ψυχογενής βουλιμία: γενικά

Η ψυχογενής βουλιμία (Ψ.Β.) είναι μια διαταραχή της λήψης τροφής που εκδηλώνεται διαμέσου περιοδικών επεισοδίων υπερφαγίας, στη διάρκεια των οποίων το άτομο καταναλώνει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες τροφής από αυτές που θεωρούνται ως φυσιολογικές, βιώνοντας ταυτόχρονα πως έχει χάσει τον έλεγχο στο θέμα αυτό.

Συνήθως, τα επεισόδια υπερφαγίας ακολουθεί μια ακραία αντισταθμιστική συμπεριφορά αποφυγής κάθε είδους τροφής, κατάχρηση υπακτικών και διουρητικών σκευασμάτων, προκλητοί έμετοι ή/και υπερβολική σωματική άσκηση.

Τα επεισόδια υπερφαγίας συνοδεύονται συχνά από έντονα αισθήματα ντροπής και αυτομομφών. Στα άτομα αυτά, η αυτοεκτίμηση συνδέεται και εξαρτάται άμεσα από το βάρος και τη σωματική τους εικόνα. Η Ψ.Β. έχει πολλά κοινά στοιχεία με την ψυχογενή ανορεξία. Περίπου το 50% των ατόμων με ψυχογενή ανορεξία εμφανίζουν κάποια στιγμή και Ψ.Β.

Η ψυχογενής βουλιμία είναι εμφανίζεται συνήθως σε νέες γυναίκες, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε αγόρια, όπως επίσης και σε ενήλικα άτομα. Η συνηθέστερη ηλικία εμφάνισης είναι το τέλος της εφηβείας ή η ηλικία των 20 περίπου χρόνων.

Η ψυχογενής βουλιμία  ξεκινά συνήθως με δίαιτα και, αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας. Εκλυτικοί παράγοντες μπορεί να είναι διάφορα επώδυνα γεγονότα (π.χ. κάποιος θάνατος ή κρίση στην οικογένεια, χωρισμός) και έντονο στρες.

 

Κλινική εικόνα-συμπτώματα

Τα άτομα με ψυχογενή βουλιμία έχουν συνήθως φυσιολογικό βάρος ή είναι ελαφρώς έως μέτρια υπέρβαρα ή ελλειποβαρή. Για το λόγο αυτό, ο περίγυρος δύσκολα αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του προβλήματος. Τα συνήθη συμπτώματα της Ψ.Β. είναι:

–     ανεξέλεγκτη κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής σε σύντομο χρονικό διάστημα, τουλάχιστον μία φορά τη βδομάδα και για διάστημα 3 μηνών, που ακολουθείται από προσπάθειες αποβολής της τροφής (π.χ. με εμέτους)

–    υπερβολικές δίαιτες, έντονη σωματική άσκηση. Απομόνωση και συχνή αποφυγή  τροφής παρουσία άλλων. Απόκρυψη του προβλήματος

–    αίσθημα κόπωσης, γαστρεντερολογικές διαταραχές, διάβρωση των δοντιών εξαιτίας των εμέτων

–    ορμονικές διαταραχές (π.χ. άστατη έμμηνος ρύση ή διακοπή της)

–    μόνιμος φόβος αύξησης σωματικού βάρους, αίσθηση μεγαλύτερου σωματικού βάρους, παρόλο που δεν υφίσταται κάτι τέτοιο

–    διάφορα ψυχικά προβλήματα (π.χ. αισθήματα ντροπής και ενοχών, αυτοτραυματική συμπεριφορά, αυτοκτονικοί ιδεασμοί), κατάθλιψη, άγχος, φοβίες και ψυχαναγκασμοί

Ψυχογενής βουλιμία

Όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της ψυχογενούς ανορεξίας, οι παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση της Ψ.Β. μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο και είναι συνήθως πολλοί, όπως, για παράδειγμα, έντονη δυσαρέσκεια για την εικόνα του σώματος, χαμηλή αυτοεκτίμηση και μία σειρά διαφόρων ψυχο-κοινωνικών παραγόντων (π.χ. το ιδεώδες του λεπτού σώματος). Οι υψηλές απαιτήσεις από τον ίδιο τον εαυτό αποτελούν φαινόμενο συνηθισμένο, όπως και η έντονη ανάγκη ελέγχου.

Η δυναμική αυτών των αιτιολογικών παραγόντων δημιουργεί διάφορους φαύλους κύκλους ανάμεσα σε δίαιτα και υπερφαγία, όπως και ανάμεσα σε υπερφαγία και αντισταθμιστική συμπεριφορά που, σε συνδυασμό, με διάφορους αναπόφευκτους βιολογικούς μηχανισμούς, συντηρούν τη διαταραχή.

Ως νέος, ο καθένας μπορεί να νιώσει ανασφαλής με τον εαυτό του και, κατ΄επέκταση, με το σώμα του. Η δυσαρέσκεια αυτή ενισχύεται από τα κοινωνικά ιδεώδη για ένα λεπτό και καλογυμνασμένο σώμα που θεωρούνται από το νέο άτομο ως μονόδρομος για την απόκτηση γενικής αποδοχής, θαυμασμού και «αγάπης». Αρχικά, οι προσπάθειες μείωσης του σωματικού βάρους ευοδώνονται, έχοντας ως αποτέλεσμα την είσπραξη συγχαρητηρίων, επιδοκιμασιών και προσοχής αλλά και μιας αυξημένης ανάγκης ελέγχου του σωματικού βάρους και γενικά της ζωής. Όμως, όσο περιορίζεται η τροφή τόσο εντείνεται και η επιθυμία απόλαυσής της. Όταν αυτό γίνεται δυσβάσταχτο, ο έλεγχος χάνεται και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ανάμεσα στον έλεγχο της τροφής και μιας έντονης επιθυμίας απόλαυσής της. Η Ψ.Β. έχει ήδη χτυπήσει την πόρτα…

Προαναφέρθηκε πως η δίαιτα αποτελεί τον πλέον συνήθη εκλυτικό παράγοντα έναρξης της ψυχογενούς βουλιμίας. Στη συνέχεια, η βουλιμία συντηρείται από μια έντονη προσωπική ανάγκη για τελειότητα. Το άτομο με ψυχογενή βουλιμία αυτοαξιολογείται, προσδίδοντας τόσο στο σωματικό βάρος όσο και στην εικόνα σώματος του μια υπέρμετρη βαρύτητα.

Το γεγονός πως η Ψ.Β. αρχίζει, συνήθως, με δίαιτα δεν σημαίνει πως κάθε δίαιτα αποτελεί προάγγελο ψυχογενούς βουλιμίας. Θα πρέπει να υπάρχει και κάποιο υπόβαθρο, επάνω στο οποίο θα εξελιχθεί.

 

Αντιμετώπιση

Η διάγνωση πως το άτομο έχει Ψ.Β. αποτελεί την επικύρωση αυτού που ήδη από καιρό γνώριζε ή υποψιάζονταν. Παρόλα αυτά, ενεργοποιείται, συνήθως, έντονο άγχος καθώς τώρα θα πρέπει να αντιμετωπισθεί όχι μόνον η διπλή ζωή που το άτομο ζούσε -και επιμελώς απέκρυπτε για πολύ καιρό- αλλά και η άρνηση της σοβαρότητας της κατάστασής του.

Η ψυχοθεραπεία είναι η πιο σημαντική μορφή βοήθειας για άτομα με Ψ.Β., που, ανάλογα με το θεωρητικό της προσανατολισμό, έχει και την ανάλογη θεραπευτική προσέγγιση.

Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία, για παράδειγμα, εστιάζεται κυρίως στην τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς του ατόμου και στον εντοπισμό των σκέψεων και των συναισθημάτων που πυροδοτούν τις κρίσεις υπερφαγίας.

Η ψυχαναλυτικού/ψυχοδυναμικού τύπου ψυχοθεραπεία εστιάζεται κυρίως σε μια βαθύτερη συνειδητοποίηση των διαφόρων εσωτερικών και εξωτερικών συγκρούσεων που προκαλούν την ανάγκη καταφυγής στην υπερφαγία. Επικεντρώνεται, δηλαδή, περισσότερο στους παράγοντες που βρίσκονται πίσω από αυτήν τη συμπεριφορά και που την πυροδοτούν (π.χ. διάφορα συναισθήματα, εικόνα εαυτού, διαπροσωπικές σχέσεις), παρά στην ίδια τη συμπεριφορά αυτή καθαυτή.

Θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει, σε ορισμένα άτομα, και η χορήγηση αντικαταθλιπτικής αγωγής. Από μόνη της, όμως, μια αντικαταθλιπτική αγωγή δεν έχει εξίσου θετικά αποτελέσματα όπως μια ψυχοθεραπεία. Στην περίπτωση που κρίνεται αναγκαία η χορήγηση αντικαταθλιπτικής αγωγής, θα πρέπει πάντα να συνοδεύεται και από μια παράλληλη ψυχοθεραπευτική δουλειά.

 

Διατροφικές διαταραχές

Ο ρόλος του άμεσου περιβάλλοντος

Συχνά, τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντος των νέων με Ψ.Β. αντιδρούν με αισθήματα ανησυχίας, ανημποριάς και ενοχής. Μερικές φορές, μπορεί να χρειάζονται και τα ίδια στήριξη και συμβουλευτική ψυχοθεραπεία.

Δεν είναι σπάνιες, επίσης, και οι συγκρούσεις μεταξύ αναστατωμένων και ενοχοποιημένων γονιών και ενός παιδιού με Ψ.Β. Τα αισθήματα  οργής και απόρριψης του τελευταίου δεν σημαίνει πως αφορούν απαραίτητα τους πρώτους, που δεν θα πρέπει να καταληφθούν από πανικό. Σταθερότητα, ψυχραιμία, σαφήνεια, κατανόηση, διάθεση επικοινωνίας και συναισθηματική εγγύτητα είναι στοιχεία που βοηθούν και που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν και να πλαισιώνουν τη στάση των ατόμων του άμεσου περιβάλλοντος ενός νέου με ψυχογενή βουλιμία. Αν αυτό συμβαίνει, τότε ανοίγει ο δρόμος της απαλλαγής από τη δύνη της βουλιμίας και της εγκαθίδρυσης μιας ουσιαστικότερης επικοινωνίας και σχέσης ανάμεσα στον έφηβο και στα άτομα του άμεσου περιβάλλοντός του.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες