Τοκοφοβία: ο φόβος της εγκυμοσύνης και του τοκετού

Σύντομη ιστορική αναδρομή

Ο τοκετός ήταν από πάντα μια υπαρξιακά φορτισμένη κατάσταση. Ο φόβος πως κάτι κακό ίσως συμβεί σε σχέση με τον τοκετό, και που είναι πέρα από τον έλεγχο τους, υπάρχει σε όλες τις γυναίκες. Στο παρελθόν, ο φόβος αυτός διοχετεύονταν και εκφορτίζονταν μέσα από πολλές τελετουργίες που σχετίζονταν με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Συχνά, η γυναίκα που ξεγεννούσε ήταν αυτή που είχε γνώση για τις τελετουργίες αυτές. Κατά τη διάρκεια του 18ου-19ου αιώνα, όλη η διαδικασία του τοκετού έγινε, στα σοβαρά πλέον,  μια αμιγώς ιατρική πράξη και ειδικότητα, η γυναικολογία. Στις δυτικές κοινωνίες, αυτές οι παραδοσιακές τελετουργίες κατά του φόβου του τοκετού σταδιακά εξαφανίστηκαν, στο βαθμό που ο τοκετός γίνονταν πλέον, ολοένα και συχνότερα, σε νοσοκομεία και όχι στο σπίτι.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’40, ο μαιευτήρας Grantly Dick Read επινόησε τον όρο “Τοκετός δίχως φόβο”. Πίστευε πως ο φόβος τοκετού προκαλείται από διάφορες παρανοήσεις, στρεβλώσεις, ελλιπή γνώση ή καθαρή δεισιδαιμονία, και ότι, για να μπορέσει μια γυναίκα  να χαρεί τη γέννηση του παιδιού της, είναι απαραίτητο να εξαλειφθεί  ο φόβος που τυχόν νιώθει. Ο Grantly Dick Read έγινε, με τις θέσεις του αυτές, ο πρωτοπόρος της προετοιμασίας για τον τοκετό και η μέθοδός του για τη μείωση του φόβου των γυναικών ήταν η ενημέρωση, η πληροφόρηση για τον τρόπο που λειτουργεί το σώμα τους και η παροχή ψυχολογικής στήριξης κατά τον τοκετό.

Τοκοφοβία

 Γενικά

Κύηση και τοκετός είναι, για τις περισσότερες γυναίκες, γεγονότα που μένουν ανεξίτηλα αποτυπωμένα στη μνήμη τους για ολόκληρη τη ζωή γιατί οδηγούν σε αλλαγές που την επηρεάζουν καθοριστικά. Σχεδόν πάντα, δημιουργούνται θετικές, αλλά αρκετές φορές ακόμα και αρνητικές σκέψεις. Παρόλο που στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου η κύηση και ο τοκετός είναι, από ιατρική άποψη, πολύ ασφαλείς ιατρικές πράξεις, η συντριπτική πλειοψηφία των εγκύων γυναικών (περίπου το 80%) βιώνουν κάποιου είδους άγχος, φόβο και ανησυχία που σχετίζονται τόσο με την κύηση όσο και για τον επερχόμενο τοκετό. Σε ένα σεβαστό δε ποσοστό γυναικών, τα αισθήματα αυτά είναι τόσο έντονα που βιώνονται κυριολεκτικά ως μια συναισθηματική καταιγίδα με έντονες διακυμάνσεις.

Είναι φυσικό για μια γυναίκα να βιώνει ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο άγχος, ενόψει ενός επικείμενου τοκετού, αποτελώντας ταυτόχρονα μέρος της προσωπικής της προετοιμασίας για τη διαχείριση αυτής της (νέας) κατάστασης. Η στάση μιας γυναίκας απέναντι στον τοκετό μπορεί να ποικίλει από ένα φυσιολογικό και ήπιο άγχος ή ανησυχία μέχρι ένα πολύ έντονο και μη διαχειρίσιμο άγχος τοκετού. Όταν λέμε «έντονο άγχος τοκετού», αναφερόμαστε σε έναν μη ρεαλιστικό φόβο που στερείται τεκμηρίων και είναι πέραν κάθε λογικής. Η ύπαρξη ενός τέτοιου είδους άγχους και ο έντονος εστιασμός σε αυτό επηρεάζει αρνητικά την ψυχική κατάσταση της εγκυμονούσας, την πορεία της κύησης, ακόμα και τη διαχείριση του τοκετού. Ορισμένες γυναίκες, στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν την έντονη τοκοφοβία τους, αρνούνται με διάφορους τρόπους την κύησή τους, σε σημείο που να μη μπορούν να τη χαρούν ως ένα πολύ ευχάριστο γεγονός στη ζωή τους.

Παγκοσμίως, το ποσοστό των γυναικών που έχει έντονη τοκοφοβία είναι μεσοσταθμικά, σύμφωνα με διάφορες έρευνες, περίπου 14%. Το ποσοστό αυτό, όμως, πρέπει να είναι ακόμα μεγαλύτερο, από τη στιγμή που υπάρχουν αρκετές γυναίκες που αποφεύγουν την κύηση, εξαιτίας της τοκοφοβίας τους. Η τοκοφοβία ποικίλει σε συχνότητα εμφάνισης στα διάφορα μέρη της υφηλίου. Στην Ευρώπη, το ποσοστό υπολογίζεται πως είναι 8% και στην Ασία 25%. Στη Σκανδιναβία, η συχνότητα εμφάνισης υπολογίζεται πως είναι 12%. Έξι περίπου μήνες μετά τον τοκετό, ένα ποσοστό 2,8-5,6 % των γυναικών εμφανίζουν Σύνδρομο Μετατραυματικού Στρες που μπορεί να προκαλέσει μια δευτεροπαθή τοκοφοβία. Θα πρέπει να σημειωθεί πως τοκοφοβία μπορεί να έχουν και οι σύντροφοι/σύζυγοι κυοφορούντων γυναικών. Για παράδειγμα, στη Σουηδία, το ποσοστό τους είναι περίπου 13%, δηλαδή περίπου το ίδιο με αυτό των γυναικών.

Τα διαφορετικά ποσοστά τοκοφοβίας που παρουσιάζουν οι διάφορες έρευνες, ακόμα και στις ίδιες χώρες, οφείλονται, κατά κύριο λόγο, στην απουσία ενός κοινά αποδεκτού ορισμού της τοκοφοβίας και, ως εκ τούτου, στις διαφορετικές μεθοδολογίες καταγραφής της. Οι διαφορές στα ποσοστά τοκοφοβίας μεταξύ διαφόρων χωρών και περιοχών του πλανήτη οφείλονται, εν μέρει, και σε διάφορους πολιτισμικούς παράγοντες.

Οι γυναίκες με έντονη τοκοφοβία βιώνουν μία διαρκή πίεση και, για το λόγο αυτό, έχουν μεγάλη ανάγκη στήριξης, κατά τη διάρκεια της κύησης και του τοκετού, με έναν εξατομικευμένο πάντα τρόπο. Εδώ, ο ρόλος της μαίας και του μαιευτήρα είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Οι φόβοι της γυναίκας θα πρέπει να λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψη, διαμέσου μιας στάσης που να αποπνέει και να εμπνέει σεβασμό και ασφάλεια. Ο απώτερος στόχος θα πρέπει να είναι η πρόληψη και αποφυγή του έντονου άγχους και όχι απλά η αντιμετώπισή του όποτε και όπου προκύψει.

Φόβος τοκετού

Τοκοφοβία

Ο βαθμός της τοκοφοβίας μπορεί να ποικίλει από μια φυσιολογική νευρικότητα και ανησυχία μέχρι έναν πολύ έντονο φόβο για έναν επικείμενο τοκετό που εμποδίζει την ομαλή  λειτουργικότητα της γυναίκας στην καθημερινότητά της και τη δυνατότητά της να προετοιμαστεί ψυχολογικά και σωματικά ενόψει του τοκετού.

Η τοκοφοβία, από μια κλινική οπτική, θα μπορούσε να διαβαθμιστεί ανάλογα με την έντασή της. Μια ήπιας μορφής τοκοφοβία σημαίνει πως η γυναίκα βιώνει κάποιου είδους ανησυχία για τον επικείμενο τοκετό της, αλλά είναι σε θέση να τη διαχειριστεί. Μια μέτριας μορφής τοκοφοβία σημαίνει πως η γυναίκα χρειάζεται βοήθεια στη διαχείριση της ανησυχίας και του άγχους της, δίχως, όμως, τα αισθήματα αυτά να της προκαλούν ιδιαίτερα έντονη ψυχική επιβάρυνση στη διάρκεια της κύησής της. Μια έντονης μορφής τοκοφοβία, αντίθετα, μπορεί να εξελιχθεί σε μια γενικευμένη αγχώδη διαταραχή με καταστροφικές σκέψεις που να αφορούν ακόμα και στη ζωή του βρέφους ή/και τη δική τους. Συχνά παρατηρούνται, επίσης, και κρίσεις πανικού, ένα αίσθημα έντονης πίεσης σε ολόκληρο το κορμί, άγχος, αϋπνίες, μυοσκελετικά και γαστρεντερικά προβλήματα, καθώς και πρώιμες συσπάσεις της μήτρας. Όταν πληρούνται οι παραπάνω προϋποθέσεις, τότε μιλάμε πως έχουμε να κάνουμε με μία πραγματική ή έντονη τοκοφοβία που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην αποφυγή μιας εγκυμοσύνης ή ενός τοκετού με φυσιολογικό τρόπο. Το ποσοστό των γυναικών που εμφανίζουν έντονη τοκοφοβία είναι, σύμφωνα με τα ευρήματα πολλών ερευνών, γύρω στο 6%.

Πρωτοπαθής τοκοφοβία

Όταν μια γυναίκα παρουσιάσει έναν τέτοιο φόβο, πριν ή κατά τη διάρκεια της πρώτης της εγκυμοσύνης, τότε λέμε πως έχουμε να κάνουμε με μια πρωτοπαθή τοκοφοβία. Η πρωτοπαθής τοκοφοβία, που μπορεί να εμφανιστεί ήδη κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας ή της πρώιμης ενήλικης ζωής, οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στο φόβο για το άγνωστο, και άρα μη ελεγχόμενο, και αφορά κυρίως σε ένα φόβο απέναντι στις οδύνες του τοκετού και στο ενδεχόμενο επιπλοκών τόσο στην ίδια τη γυναίκα όσο και στο βρέφος που πρόκειται να φέρει στον κόσμο.

Δευτεροπαθής τοκοφοβία

Το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών, όμως,  που εμφανίζουν τοκοφοβία, είναι γυναίκες που έχουν βιώσει κάποιου είδους τραυματική εμπειρία κατά τη διάρκεια ενός προηγούμενου τοκετού ή νοσηλείας, οπότε, στην περίπτωση αυτή, μιλάμε για μία δευτεροπαθή τοκοφοβία. Από τις γυναίκες που έχουν τοκοφοβία, οι περισσότερες θα γεννήσουν για πρώτη φορά, αλλά η τοκοφοβία είναι, συνήθως, εντονότερη σε αυτές που έχουν γεννήσει  ξανά στο παρελθόν. Οι γυναίκες με δευτεροπαθή τοκοφοβία θεωρείται πως έχουν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη στο σώμα τους.

Ο φόβος, γενικώς, πέραν του ότι είναι ένα πολύ δυσάρεστο αίσθημα για κάθε άτομο, μειώνει, ταυτόχρονα, αισθητά και τα αποθέματα των σωματικών και ψυχικών του δυνάμεων. Ο φόβος περιορίζει, επίσης, και την ικανότητα σκέψης και δράσης, επηρεάζοντας αρνητικά ακόμα και την ικανότητα παρατήρησης και κριτικής ικανότητας του ατόμου. Όλες αυτές οι επιπτώσεις δεν είναι απαραίτητα ορατές στον περίγυρο, με συνέπεια να περιορίζονται οι δυνατότητες της γυναίκας να λάβει βοήθεια. Για πολλές, είναι δύσκολο να μιλήσουν για το φόβο που νιώθουν, ακόμα και στο προσωπικό του νοσοκομείου ή της κλινικής όπου θα γεννήσουν.

Φόβος εγκυμοσύνης

Οι αιτίες της τοκοφοβίας

Σε μερικές γυναίκες, η τοκοφοβία δημιουργήθηκε ήδη κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας. Μπορεί, για παράδειγμα, να είχαν ακούσει τη μητέρα τους ή κάποιο άλλο άτομο του περίγυρού τους να μιλά για προσωπικές τους αρνητικές εμπειρίες που να σχετίζονταν με τον τοκετό. Όταν κάποιος ακούει άλλους να μιλούν για εμπειρίες τοκετού, τις περισσότερες φορές δεν έχει μια ολική εικόνα για την έκβασή του. Ως εκ τούτου, τα όσα έχει ακούσει παραμένουν, αρκετές φορές, ανεπεξέργαστα και, συνήθως, υπερμεγεθυμένα εντός του, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης τοκοφοβίας.

Εάν μία γυναίκα έχει πέσει θύμα εκμετάλλευσης ως παιδί, αυτό είναι κάτι που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης τοκοφοβίας, ειδικά στην περίπτωση του πρώτου της τοκετού. Εάν οι λόγοι αυτοί δεν έχουν διευθετηθεί ενδοψυχικά, μπορεί, αργότερα στη ζωή, να εμφανισθούν με τη μορφή της τοκοφοβίας. Είναι πολύ σύνηθες οι γυναίκες που έχουν τοκοφοβία να μη μπορούν να υποδείξουν κάποιο συγκεκριμένο λόγο για την ύπαρξή του.

Άλλη αιτία της ύπαρξης τοκοφοβίας μπορεί να είναι σωματικά βιώματα, ιδιαίτερα αυτά που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα. Εάν, για παράδειγμα, μία γυναίκα έχει βιώσει κάποια σοβαρή παραβίαση των σωματικών και σεξουαλικών της ορίων, έντονα αισθήματα ντροπής, εξευτελισμού και υποτίμησης που να σχετίζονται με τη σεξουαλικότητά της ή εάν έχει βιώσει έντονο πόνο στην περιοχή των γεννητικών της οργάνων, τότε αυτοί οι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης τοκοφοβίας.

Η δημιουργία τοκοφοβίας μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να οφείλεται σε διάφορα γεγονότα ζωής που συνέβησαν στο παρελθόν. Μπορεί, για παράδειγμα, να πρόκειται για οδυνηρά βιώματα που να σχετίζονται με κάποια νοσοκομειακή περίθαλψη ή ιατρική πράξη. Στην περίπτωση που η γυναίκα βιώνει, κατά τη διάρκεια της κύησής της, έντονα αρνητικά ή αντιφατικά συναισθήματα, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ο τοκετός να βιώνεται ως κάτι το τρομακτικό. Ορισμένες φορές, η γυναίκα μπορεί να νιώθει έντονες ενοχές για τα αρνητικά της συναισθήματα απέναντι στον τοκετό, κάτι που μπορεί να πυροδοτήσει έναν έντονο φόβο μήπως τυχόν κάνει κακό στο παιδί ή στον ίδιο της τον εαυτό.

Μία επιπλέον αιτία  της τοκοφοβίας μπορεί να είναι, ορισμένες φορές, το ότι η γυναίκα έχει βιώσει, για μεγάλο διάστημα, μια τραυματική περίοδο στη ζωή της ή διάφορα μεμονωμένα τραυματικά γεγονότα που μπορεί να καθόρισαν ένα μέρος της προσωπικότητάς της. Είναι σύνηθες άτομα, που έχουν βιώσει πολλές τραυματικές εμπειρίες, να είναι γενικώς ανασφαλή και να καταλαμβάνονται εύκολα από ανησυχία, άγχος και πανικό.

Η τοκοφοβία και μια επιθυμία να γίνει ο τοκετός με καισαρική τομή είναι συνηθέστερα σε γυναίκες που έχουν βιώσει κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, κάποια διατροφική διαταραχή ή έχουν διαγνωσθεί με κάποιου άλλου είδους ψυχιατρική διαταραχή. Η κύηση αυτή καθαυτή και η επικείμενη γονεϊκότητα είναι γεγονότα που απαιτούν μεγάλη προσαρμοστική ικανότητα και αποτελούν πρόκληση για την ικανότητα ευελιξίας της γυναίκας. Εάν η κυοφορούσα βίωνε κάποια έντονη ψυχική πίεση από πριν, μπορεί η ευθύνη της γονεϊκότητας, σε συνδυασμό με τη σωματική και ψυχική επιβάρυνση που συνεπάγονται η κύηση και ο τοκετός, να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων ψυχικών προβλημάτων.

Μια γυναίκα που έχει τοκοφοβία βιώνει, σε ορισμένες περιπτώσεις, ταυτόχρονα και ένα φόβο για τις γυναικολογικές εξετάσεις, γενικώς. Ο πόνος και η όποια δυσάρεστη αίσθηση τυχόν υπάρχει επιδεινώνονται περαιτέρω από την ένταση, πριν την εξέταση. Οι πιθανοί παράγοντες πίσω από αυτό είναι προηγούμενες δυσάρεστες και επώδυνες εμπειρίες από ιατρικού τύπου εξετάσεις, διάφορα σεξουαλικά προβλήματα και σεξουαλική βία.

Ο επικείμενος τοκετός και η προετοιμασία για αυτόν μπορούν, επίσης, να επηρεαστούν και από τη σχέση της κυοφορούσας με το σύντροφο/σύζυγό της. Εάν η γυναίκα βιώνει μια αίσθηση μοναξιάς ενώπιον του επικείμενου τοκετού, νιώθοντας πως δεν έχει τη δυνατότητα να μοιραστεί τις σκέψεις και τα συναισθήματά της με κάποιον, τότε ελαχιστοποιούνται οι δυνατότητες προετοιμασίας της ενόψει του τοκετού. Η γυναίκα μπορεί, στην περίπτωση αυτή, να νιώθει μια ανησυχία, εξαιτίας του ότι είναι αναγκασμένη να γεννήσει μόνη ή πως είναι υποχρεωμένη να πάρει μόνη όλες τις απαραίτητες αποφάσεις, εξαιτίας της έλλειψης στήριξης από το σύντροφο/σύζυγό της. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο σύντροφος/σύζυγος δεν είναι σε θέση να δώσει αυτή την απαραίτητη στήριξη στη γυναίκα, εξαιτίας δικών του φόβων, κατάθλιψης ή κόπωσης. Κάποιες φορές, μπορεί να μην υπάρχει καν σύντροφος, οι δε κοινωνικές σχέσεις της γυναίκας να είναι σχεδόν ανύπαρκτες.

Ένας προηγούμενος δύσκολος τοκετός αποτελεί την κύρια αιτία της έντονης έτοκοφοβίας. Το γεγονός πως ο τοκετός έτυχε να γίνει με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο από αυτόν που είχε φανταστεί η ίδια η γυναίκα μπορεί να αποτελέσει μια ιδιαίτερα τραυματική εμπειρία για αυτήν. Οι προηγούμενες εμπειρίες και τα ψυχικά αποθέματα της κυοφορούσας επηρεάζουν άμεσα τον τρόπο διαχείρισης του τοκετού της. Η στήριξη από τη μαία και το γυναικολόγο -πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον τοκετό- βοηθούν πραγματικά να αντιμετωπίσει τους φόβους της με έναν τρόπο που να της δίνει ένα αίσθημα ασφάλειας και τη δυνατότητα να διαχειριστεί ικανοποιητικά τον τοκετό της.

Τέλος, παράγοντας κινδύνου μπορεί να είναι και ένα διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο και μια διαφορετική αντίληψη για τον τρόπο που πρόκειται να  διενεργηθεί ο τοκετός.

Ο αριθμός των γυναικών με τοκοφοβία φαίνεται πως έχει αυξηθεί σε σχέση με το παρελθόν και οι λόγοι της αύξησης αυτής θεωρείται πως είναι η μεγαλύτερη άνεση που έχει πλέον μια γυναίκα να εκφράζει τέτοιου είδους αισθήματα (φόβο και ανημπόρια, που να αφορούν στην κύηση και στον τοκετό τουλάχιστον) και η μεγαλύτερη συνειδητοποίησή της που ίσως δημιουργεί και περισσότερες απαιτήσεις από τον ίδιο της τον εαυτό, την κύηση και τον τοκετό του παιδιού της.

Άγχος εγκυμοσύνης

Οι παράγοντες που βιώνονται ως τρομακτικοί

Ένας τοκετός πυροδοτεί διάφορα υπαρξιακά ερωτήματα που μπορεί να προκαλέσουν άγχος και ανησυχία για το άγνωστο, καθώς και μία ανασφάλεια που να κάνουν τη γυναίκα να αμφισβητεί την ικανότητά της να γεννήσει το παιδί της με φυσιολογικό τρόπο. Όπως προαναφέραμε, οι γυναίκες με τοκοφοβία δεν εμπιστεύονται πως το σώμα τους θα καταφέρει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός τοκετού, έχουν ένα φόβο απώλειας ελέγχου και εμφάνισης πανικού, καθώς και ένα φόβο πως ίσως χάσουν ακόμα και τη ζωή τους στη διάρκεια του τοκετού. Επίσης, και διάφορες σκέψεις γύρω από τη μητρότητα και το πως αυτή μπορεί να επηρεάσει τις ίδιες και τη ζωή τους μπορεί να ενισχύουν την τοκοφοβία τους.

Ένας από τους συνηθέστερους παράγοντες που βιώνεται ως τρομακτικός κατά τον τοκετό είναι ο πόνος. Έχει αποδειχθεί πως οι γυναίκες με τοκοφοβία έχουν χαμηλότερα όρια αντοχής πόνου, σε σύγκριση με αυτές που δεν έχουν φόβο τοκετού. Ο φόβος του πόνου είναι κάτι που μπορεί να εμφανιστεί τόσο στις γυναίκες που πρόκειται να γεννήσουν για πρώτη φορά όσο και σε αυτές που έχουν ξαναποκτήσει παιδί. Ορισμένες γυναίκες φοβούνται πως θα βρεθούν σε μία κατάσταση όπου δεν θα είναι σε θέση να εκφράσουν τις ανάγκες τους ή να ελέγξουν τα συναισθήματά τους. Συχνή είναι και η ανησυχία πως δεν θα έχουν τη βοήθεια που χρειάζονται ή πως το νοσηλευτικό προσωπικό ίσως να μην είναι πρόθυμο να βοηθήσει.

Κάτι άλλο που, επίσης, τρομάζει είναι το ενδεχόμενο να χρειαστεί να χρησιμοποιηθούν κάποιες ιατρικού τύπου πράξεις κατά τη διάρκεια του τοκετού, όπως, για παράδειγμα, η βεντούζα ή ενέργειες όπου χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν βελόνες. Συχνός είναι, επίσης, ο φόβος για κάποια πιθανή σωματική επιπλοκή ή για άλλου είδους σωματικές αλλαγές και για τις επιπτώσεις που αυτές μπορεί να έχουν στη σεξουαλικότητά τους ή γενικότερα (π.χ. ακράτεια κ.ά.).

 

Συνέπειες της τοκοφοβίας

Η τοκοφοβία δεν είναι απλά ένα πρόβλημα από μόνη της, αλλά μπορεί, επίσης, να επηρεάσει την πορεία της κύησης και του τοκετού, καθώς και το χρόνο μετά από αυτόν. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εμφανίζονται συχνά μεταξύ των γυναικών με τοκοφοβία  αισθήματα αποκλεισμού και  ανεπάρκειας, από τη στιγμή που αμφιβάλουν για το αν μπορούν να ανταποκριθούν στην «ιδανική εικόνα» της ευτυχισμένης εγκύου γυναίκας που έχει ο κοινωνικός περίγυρος, αλλά πιθανότατα και οι ίδιες.

Εγκυμονούσες με τοκοφοβία φαίνεται πως αναζητούν συχνότερα βοήθεια για ψυχικά προβλήματα, κατά τη διάρκεια της κύησής τους, και παίρνουν συχνότερα αναρρωτικές άδειες, όταν εργάζονται, απ΄ότι γυναίκες δίχως τοκοφοβία.

Γυναίκες με τοκοφοβία, που νιώθουν ενοχές και ντροπή για αυτό, έχουν συχνά δυσκολία να μιλήσουν στο σύντροφό ή στο γιατρό τους για το πως νιώθουν, με συνέπεια να μην έχουν την απαραίτητη ενημέρωση και στήριξη. Αυτό, με τη σειρά του, οδηγεί σε μια ελλιπή προετοιμασία ενόψει του επικείμενου τοκετού. Γυναίκες με πολύ έντονη τοκοφοβία μπορεί να φθάσουν μέχρι του σημείου να μη θέλουν καθόλου να επισκεφθούν το μαιευτήρα τους, να αποφεύγουν απαραίτητες εξετάσεις και υπερήχους, να μπλοκάρουν πνευματικά, να αγνοούν τις κινήσεις του εμβρύου ή να φθάνουν ακόμα μέχρι του σημείου να αρνούνται κι αυτήν την ίδια τους την εγκυμοσύνη.

Εξαιτίας της τοκοφοβίας, η διάρκεια του τοκετού μπορεί να παραταθεί και να δημιουργηθούν επιπλοκές. Επίσης, ο προκλητός τοκετός είναι συνηθέστερος σε γυναίκες με τοκοφοβία. Ο κίνδυνος να ολοκληρωθεί ο τοκετός με καισαρική τομή (επείγουσα ή ως αναγκαστική επιλογή) είναι μεγαλύτερος όταν υπάρχει τοκοφοβία. Μετά τον τοκετό, η τοκοφοβία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης Συνδρόμου Μετατραυματικού Στρες και κατάθλιψης. Ένας τοκετός, τον οποίο η γυναίκα βιώνει ως τραυματικό, μπορεί να προκαλέσει μια δευτερογενή τοκοφοβία, κάτι που, με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει σε μια απροθυμία της γυναίκας να ξαναμείνει έγκυος ή να περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι την επόμενη κύηση. Η τοκοφοβία μπορεί, επίσης, να επηρεάσει και το συναισθηματικό δεσμό με το βρέφος.

Άγχος τοκετού

Διαχείριση της τοκοφοβίας

Εάν μία γυναίκα έχει άγχος τοκετού, είναι σημαντικό να προσπαθήσει να το αντιμετωπίσει το συντομότερο δυνατό, γιατί ένας ανεπεξέργαστος φόβος δεν εξαλείφεται, συνήθως, από μόνος του, αλλά, αντίθετα, επιδεινώνεται. Εάν ο φόβος υπάρχει ήδη, όταν επιβεβαιώνεται η εγκυμοσύνη, θα πρέπει να αναφέρεται από την πρώτη κιόλας επίσκεψη στο γυναικολόγο ή/και στη μαία που θα πραγματοποιήσουν τον τοκετό. Κάτι ανάλογο θα πρέπει να κάνει και ο σύντροφος/σύζυγος της γυναίκας, εάν και αυτός έχει έναν παρόμοιο φόβο.

Είναι, επίσης, σημαντικό να θυμάστε ότι έχετε πάντα το δικαίωμα στα συναισθήματά σας τα οποία δεν θα πρέπει ούτε να αμφισβητούνται αλλά ούτε και να υποτιμούνται. Το να ακούει η γυναίκα που φοβάται πως δεν είναι κάτι το επικίνδυνο, πως θα πρέπει να πάψει να το σκέφτεται και άλλα παρόμοια δεν βοηθά σχεδόν ποτέ, παρά τις καλές προθέσεις αυτών που τα λένε. Αντίθετα, ο φόβος θα πρέπει οπωσδήποτε να γίνει αποδεκτός και, στη συνέχεια, να βρεθούν οι κατάλληλοι τρόποι διαχείρισής του.

Η επίσκεψη στο χώρο που θα γίνει ο τοκετός και η πληροφόρηση για κάθε φάση της διαδικασίας βοηθούν, επίσης. Είναι κάτι ανάλογο με την επίσκεψη, από πριν, ενός μικρού παιδιού στον παιδικό σταθμό που θα ξεκινήσει για πρώτη φορά ώστε να γνωρίσει και να εξοικειωθεί με το χώρο και τα πρόσωπα που θα ασχοληθούν μαζί του και θα το φροντίσουν.

Επιμόρφωση, γνώση και ενημέρωση: εάν μία γυναίκα έχει ήδη βιώσει έναν δύσκολο τοκετό, είναι φυσικό να φοβάται, ενόψει ενός επόμενου. Στην περίπτωση αυτή, είναι σημαντικό να μιλήσει -όχι μόνο μία φορά, αλλά όσες φορές το έχει ανάγκη- με το γιατρό της για αυτό και να συζητήσουν λεπτομερειακά το τι μπορεί να γίνει διαφορετικά τη φορά αυτή. Το ίδιο ισχύει και για όσες γυναίκες φοβούνται και πρόκειται να γεννήσουν για πρώτη φορά.

Τεχνικές χαλάρωσης: όπως εκμάθηση σωστής αναπνοής, διαλογισμού ή κάτι ανάλογο μπορούν να μειώσουν τη συναισθηματική ένταση και το άγχος, και είναι εφαρμόσιμες ακόμα και στο σπίτι, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας βολεύει.

Ύπαρξη κοινωνικού ιστού: η ύπαρξη στενών δεσμών με την οικογένεια, καλούς φίλους ή η συμμετοχή σε ομάδες (διαδικτυακά ή δια ζώσης) γυναικών, που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση, μπορούν, επίσης, να βοηθήσουν.

Συνδρομή ειδικού ψυχικής υγείας: εάν ο φόβος είναι πολύ έντονος, θα ήταν γόνιμο να ζητηθεί και η βοήθεια κάποιου επαγγελματία της ψυχικής υγείας (ψυχολόγο, ψυχίατρο).

 

Επίλογος

Ο φόβος τοκετού, γνωστός και ως τοκοφοβία, είναι ένας κοινός φόβος που βιώνουν οι περισσότερες γυναίκες. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο φόβος τοκετού είναι ένα φυσιολογικό αίσθημα και δεν είναι ασυνήθιστο οι γυναίκες να βιώνουν άγχος και φόβο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή ενός επικείμενου τοκετού. Ωστόσο, εάν ο φόβος προκαλεί έντονο άγχος, επηρεάζοντας την ικανότητα της γυναίκας να αντιμετωπίσει την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, είναι σημαντικό να αναζητήσει θεραπεία. Ο έγκαιρος εντοπισμός των γυναικών με φόβο τοκετού είναι από κάθε άποψη σημαντικός, όχι μόνο επειδή μπορεί να αποτρέψει ένα πιθανό ψυχικό τραύμα, την ικανότητα της γυναίκας να φροντίσει το βρέφος της όσο καλύτερα θα μπορούσε, αλλά και για να αποτελέσει η κύηση και ο τοκετός μια θετική και, από κάθε άποψη, ευχάριστη εμπειρία ζωής.

Οι γυναίκες που έχουν τοκοφοβία δεν είναι μία ομοιογενής ομάδα, από τη στιγμή που η κάθε μία έχει τις δικές της προσωπικές εμπειρίες και το δικό της ψυχολογικό προφίλ. Αυτό σημαίνει πως η κάθε γυναίκα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα και με έναν τρόπο που να αναγνωρίζει και να σέβεται τις ιδιαιτερότητές της, όποιες και αν αυτές είναι. Και μόνον αυτό να βιώσει η γυναίκα που φοβάται, είναι από μόνο του λυτρωτικό και εν δυνάμει θεραπευτικό. Απόλυτος σεβασμός, λοιπόν, στον άνθρωπο που γεννά ζωή, ελπίδα και μέλλον!

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc, Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ