Δεν πρόκειται για κεραυνό εν αιθρία
Έχω ακούσει από πολλές γυναίκες, που έπεσαν θύματα βίαιης συμπεριφοράς και κακοποίησης από τους συντρόφους τους, πως, κατά το πρώτο χρονικό διάστημα της σχέσης τους, οι σύντροφοί τους ήταν πολύ καλοί και τρυφεροί μαζί τους. Ο ισχυρισμός αυτός φυσικά και δεν αμφισβητείται. Είναι αλήθεια πως οι περισσότεροι άνδρες με βίαιη συμπεριφορά είναι πολύ γοητευτικοί και ευγενικοί στην αρχή της σχέσης. Θα πρέπει να τονισθεί, όμως, πως σημάδια της υποβόσκουσας βίαιης συμπεριφοράς και παρορμητικότητάς τους υπάρχουν σχεδόν πάντα από την αρχή, αρκεί κάποιος να μπορεί να τα επισημάνει έγκαιρα.
Τα πρώτα σημάδια μιας μελλοντικής βίαιης συμπεριφοράς στις ερωτικές σχέσεις ξεκινούν πάντα με μια μικρότερη ή μεγαλύτερη χρονική περίοδο λεκτικής κακοποίησης που, στη συνέχεια, μπορούν να συνυπάρχουν παράλληλα. Υπάρχουν, βέβαια, και σχέσεις χωρίς άσκηση σωματικής/φυσικής βίας αλλά με τόσο έντονη, συνεχή και διαχρονική άσκηση λεκτικής βίας (συμπεριλαμβανομένης και της σιωπής) που να συνιστά, στην κυριολεξία, ψυχική κακοποίηση και που μπορεί να είναι εξίσου συντριπτική για το θύμα/αποδέκτη της, συνήθως τη γυναίκα. Η βία είναι πάντοτε βία, οποιαδήποτε μορφή και αν έχει και ανεξάρτητα από το αν εκφράζεται με λόγια, συμπεριφορές ή γροθιές. Η ψυχική κακοποίηση, με τη σειρά της, αποτελεί σοβαρότατο σημάδι κινδύνου για ενδεχόμενη άσκηση σωματικής κακοποίησης στη συνέχεια.
Οι διάφορες έρευνες δείχνουν πως περισσότεροι από το 90% των δραστών είναι άνδρες. Λεκτική και σωματική/φυσική βία υπάρχει, όμως, και σε ομοφυλοφιλικές σχέσεις.
Βίαιη συμπεριφορά
Οι πρώιμες ενδείξεις
Όταν αρχίσουν να διαφαίνονται τα πρώτα σημάδια μιας ενδεχόμενης μελλοντικής βίαιης συμπεριφοράς, είναι πολύ σημαντικό να μπορέσει η γυναίκα να αποστασιοποιηθεί από την αρχική αποπλανητικά γοητευτική συμπεριφορά του συντρόφου της. Δεν θα πρέπει, απλά, να λάβει σοβαρά υπόψη τα σημάδια αυτά αλλά και να κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να βάλει τέλος σε αυτήν τη σχέση. Τα σημάδια αυτά είναι:
- Μιλά πάντα άσχημα για προηγούμενες συντρόφους του, τις υποτιμά, τις αποδίδει κάθε ευθύνη για το οποιοδήποτε πρόβλημα, παράλειψη ή έλλειψη αρμονίας στη σχέση αυτή, χωρίς να αναγνωρίζει την παραμικρή προσωπική του ευθύνη ή συμμετοχή.
- Αναφέρει πως η πρώην του ψευδώς τον κατηγορεί πως την έχει κακοποιήσει και δικαιολογεί την οποιαδήποτε δική του ανάρμοστη συμπεριφορά απέναντί σας με το ότι ο ίδιος έχει πέσει θύμα κακοποίησης στη ζωή του.
- Αναφέρει πως είστε η μοναδική γυναίκα στη ζωή του που τον καταλαβαίνει και του φέρεται καλά. Με λίγα λόγια, σας βάζει σε ένα θρόνο, κάνοντάς σας να νιώθετε βασίλισσα. Δεν θα περάσει, όμως, πολύς καιρός μέχρι τη στιγμή που θα ακούσετε πως είστε κι εσείς «ακριβώς όπως όλες οι άλλες». Υπάρχει, όμως, περίπτωση να κάνει και ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή να αρχίσει να μιλά για τις προηγούμενες συντρόφους του με τρόπο που να σας δημιουργήσει αισθήματα μειονεξίας και ανεπάρκειας. Αυτό αποσκοπεί -και συχνά το καταφέρνει- στην αποδυνάμωσή σας και στην απόκτηση του πλήρους ελέγχου της σχέσης σας.
- Σας συμπεριφέρεται ανάρμοστα -ακόμα και μπροστά σε άλλους- κάνοντας δήθεν χιούμορ. Γίνεται σαρκαστικός απέναντί σας και υποτιμά τις απόψεις και τα βιώματά σας. Εάν αυτό αρχίσει να συμβαίνει συχνά ή να θεωρεί τη συμπεριφορά του αυτή ως απόλυτα δικαιολογημένη -παρόλο που του τονίζετε πως νιώθετε προσβεβλημένη- τότε βρίσκεστε ενώπιον μιας αρχόμενης λεκτικής κακοποίησης.
- Σας βοηθά με έναν τρόπο που σας κάνει να νιώθετε άβολα και υποχρεωμένη απέναντί του και ενοχλείται αν αρνηθείτε -έστω και ευγενικά- τη βοήθειά του. Προσπαθεί να σας επιβάλει τις απόψεις του για τον τρόπο που θα πρέπει να ζείτε ή για τις όποιες επιλογές σας, δείχνοντας ενόχληση σε περίπτωση που δεν τις αποδέχεσθε ή δεν συμφωνείτε για την ορθότητά τους.
- Είναι ελεγκτικός και ζηλεύει. Έχει απόψεις για τον τρόπο που ντύνεστε, χτενίζεστε ή συμπεριφέρεστε σε διάφορες καταστάσεις, αρνούμενος να δεχθεί πως έχετε δικό σας γούστο και δικές σας απόψεις. Δεν συμπαθεί τους φίλους σας και προσπαθεί να σας επιβάλει τα άτομα με τα οποία θα πρέπει να συναναστρέφεστε. Ίσως να ενοχλείται όταν μιλάτε με άλλους άνδρες.
- Ποτέ δεν κάνει λάθος. Σας κάνει να νιώθετε ένοχα για οτιδήποτε πάει στραβά.
Κακοποίηση
- Προσδοκά να καταλαβαίνετε και να καλύπτετε την κάθε του ανάγκη χωρίς καν να χρειάζεται να την εκφράσει. Είναι πολύ εγωκεντρικός. Θέλει να τον φροντίζετε και να τον κανακεύετε με τρόπο που ο ίδιος ποτέ δεν ανταποδίδει. Έχει μη ρεαλιστικές προσδοκίες από εσάς που για τον ίδιο συνιστούν την εικόνα μιας «ιδανικής συντρόφου». Εάν δεν καταφέρετε να ανταποκριθείτε, θα γίνετε αποδέκτης μομφών, υποτίμησης, απόρριψης, ακόμα και επίθεσης.
- Θέλει συχνά να συμβιώσετε ή να παντρευτείτε πολύ σύντομα. Ο λόγος είναι να μπορεί να σας ελέγχει και να σας κάνει «κτήμα» του. Δεν μπορεί να κατανοήσει/αποδεχθεί πως δεν ανταποκρίνεστε άμεσα σε αυτές του τις προτάσεις.
- Σας τρομοκρατεί όταν θυμώνει, σπρώχνοντας, απειλώντας ή πλησιάζοντάς σας με απειλητικό τρόπο. Μπορεί, επίσης, να κλωτσά τον τοίχο ή να σπάει διάφορα αντικείμενα που είναι συνήθως δικά σας ή αγαπημένα σας. Αυτό υπονοεί πως την επόμενη φορά ο στόχος θα είστε εσείς. Εάν τύχει να διαπληκτίζεστε στο αυτοκίνητο, μπορεί να αρχίσει να οδηγά επικίνδυνα μέχρι να τρομοκρατηθείτε. Σας ενοχοποιεί για τις εκρήξεις θυμού του και για την οποιαδήποτε επιθετική του συμπεριφορά προς εσάς. Όλες αυτές οι ενέργειες και συμπεριφορές συνιστούν προδρόμους σωματικής κακοποίησης.
- Τον έλκει η ευαλωτότητα και προτιμά συντρόφους που μόλις έχουν περάσει/περνούν μια κρίση ή έχουν βιώσει κάποιου είδους απώλεια, δηλαδή άτομα που είναι αποδυναμωμένα και άρα ευκολότερα να τα χειριστεί κατά το δοκούν. Αρέσκεται να παίζει το ρόλο του «Σωτήρα», ακόμα και για να «σώσει» μια γυναίκα από μια σχέση στην οποία κακοποιείται, για να κάνει αργότερα και αυτός τα ίδια.
- Σας συμπεριφέρεται διαφορετικά όταν είστε με άλλα άτομα. Σας εκθειάζει υπερβολικά μπροστά σε άλλους, ενώ σας εξευτελίζει όταν είσαστε μόνοι οι δυο σας. Μπορεί, όμως, να συμβαίνει και το αντίθετο.
- Μπορεί να καταναλώνει αλκοόλ και κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών.
- Σας πιέζει να κάνετε σεξ μαζί του, όταν δεν έχετε διάθεση, ή να δεχθείτε ερωτικές πράξεις που δεν σας αρέσουν.
- Αρχίζετε να νιώθετε πως εσείς ευθύνεστε για την απαράδεκτη συμπεριφορά του απέναντί σας.
- Αρχίζετε να πιστεύετε πως η αγάπη σας μπορεί να τον αλλάξει και τότε θα σας φέρεται με τρυφερότητα και σεβασμό. Η αγάπη, όμως, ποτέ δεν είναι αρκετή από μόνη της για να αλλάξει μια τέτοιου είδους διαταραγμένη προσωπικότητα. Συνηθέστατα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Την εκμεταλλεύεται, εκλαμβάνοντάς την ως ένδειξη αδυναμίας.
- Αρχίζετε να νιώθετε πως η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή σας έχουν αποδυναμωθεί σημαντικά με έναν ανεξήγητο τρόπο, στη διάρκεια αυτής της σχέσης.
- Κάποιες φορές, η βίαιη/προσβλητική/επικριτική συμπεριφορά του μπορεί να μετατεθεί σε κάτι άλλο, δηλαδή να πάψει να σας προσβάλει ή να σας επιτίθεται και, αντ΄αυτού, να θέλει να σας επιβάλει τις απόψεις του π.χ. για το πώς θα πρέπει να ντύνεστε ή να σας τιμωρεί με σιωπή, εάν δεν συμμορφώνεστε με τα θέλω του.
Ερωτικές σχέσεις
Ποια στοιχεία διαβεβαιώνουν πως έχουμε να κάνουμε με ένα βίαιο άτομο;
Εάν δίνεις μια «δεύτερη ευκαιρία» σε έναν άνδρα που σε κακοποιεί με οποιονδήποτε τρόπο και, παρόλ΄αυτά, αυτός συνεχίζει να σε αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο, τότε όχι μόνο δεν πρόκειται να αλλάξει αλλά η βίαιη συμπεριφορά του θα επιδεινωθεί γιατί θα σε υποτιμήσει ακόμα περισσότερο και θα νιώθει πως μπορεί πλέον να συνεχίσει να σε κακοποιεί ανεμπόδιστα.
Όταν μια βίαιη, προσβλητική ή απαξιωτική συμπεριφορά επαναλαμβάνεται, όταν ο θύτης δεν ζητά συγνώμη ή όταν ζητά συγνώμη χωρίς να το εννοεί πραγματικά ή συνεχίζει, πάραυτα, τη βίαιη συμπεριφορά του, τότε δεν πρόκειται για μια κακή στιγμή, όπως ο ίδιος μπορεί να ισχυρίζεται ή όπως εσύ θα ήθελες να πιστεύεις. Πρόκειται για ένα σοβαρό σημάδι κινδύνου που θα πρέπει οπωσδήποτε να ληφθεί εξίσου σοβαρά υπόψη.
Επίλογος
Η άσκηση βίας στις ερωτικές σχέσεις είναι πολύ συχνότερη απ΄όσο πιστεύουμε. Το άτομο που γίνεται αποδέκτης λεκτικής, ψυχικής ή σωματικής βίας έχει χάσει την αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθησή του και, ως εκ τούτου, αμφισβητεί τα συναισθήματα, την κρίση και την αντίληψή του για την πραγματικότητα και για όσα του συμβαίνουν. Όταν συμβαίνει αυτό, σημαίνει πως άθελά μας έχουμε υιοθετήσει την αρνητική εικόνα του συντρόφου μας η οποία μας έχει μετατρέψει σε εύκολα θύματα των διαθέσεών του. Εάν νιώθουμε ψυχικά κακοποιημένοι, τότε σίγουρα θα κακοποιηθούμε.
Η παραδοχή πως το άτομο που έχουμε ερωτευθεί είναι βίαιος χαρακτήρας και μας δίνει πολύ περισσότερο πόνο παρά χαρά απαιτεί εκ μέρους μας όχι μόνο γνώση και θάρρος αλλά και ωριμότητα χαρακτήρα. Όταν κάποιος παραμένει, για μεγάλο διάστημα, σε μια νοσηρή σχέση, αυτό υποδηλοί περισσότερο εξάρτηση παρά αγάπη.
Ο ψυχισμός μας προσπαθεί πάντα να βιώνει το μικρότερο δυνατό πόνο. Αυτό σημαίνει πως ένα άτομο που παραμένει σε μια καταστροφική σχέση -παρόλο που αναγνωρίζει τα τεράστια προβλήματα που αυτή έχει και τον κίνδυνο που το ίδιο διατρέχει- έχει σοβαρούς προσωπικούς λόγους που το κάνει. Οι λόγοι αυτοί, όμως, είναι υποσυνείδητοι, φοβίζουν πολύ περισσότερο από αυτά που ήδη βιώνει και, ως εκ τούτου, βρίσκονται έξω από τη σφαίρα επιρροής του. Κάτω από τις προϋποθέσεις αυτές , δεν έχει καμία πιθανότητα να καταφέρει από μόνο του, και χωρίς τη βοήθεια κάποιου ειδικού της ψυχικής υγείας, να απεγκλωβιστεί από τη σχέση αυτή, ώστε να μπορέσει να αλλάξει τη ζωή του προς το καλύτερο και όπως πραγματικά του αξίζει.
Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.
Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων
Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής
Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης
Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ
Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ
Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη, Θεραπεία παιδιών και εφήβων , Συμβουλευτικές συνεδρίες Θεσσαλονίκη, Συμβουλευτικές συνεδρίες
