Περί ψυχοθεραπείας

Γενικά, περί ψυχοθεραπείας

Η ψυχοθεραπεία είναι μία μέθοδος που αποσκοπεί στη μείωση πολύ επώδυνων αισθημάτων, όπως το άγχος, η κακή διάθεση και η ανησυχία. Η ψυχοθεραπεία αποτελεί, επίσης, ένα αποτελεσματικό μέσο κατανόησης του εαυτού μας, των συναισθημάτων μας και των άλλων.

Ποια είναι η διαδικασία;

Η ψυχοθεραπεία περιλαμβάνει συστηματικές συναντήσεις/συνεδρίες με έναν ψυχοθεραπευτή, με συχνότητα, συνήθως, μία φορά τη βδομάδα και για μικρότερο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ανάλογα με τους στόχους και τη σοβαρότητα των δυσκολιών του ατόμου.

Η ψυχοθεραπεία αποτελεί έναν ασφαλή χώρο

Η ψυχοθεραπεία θα πρέπει να είναι ένας χώρος όπου ο θεραπευόμενος θα πρέπει να νιώθει ασφαλής. Όταν, κάποια στιγμή, νιώσει έτσι, τότε μπορεί να εκφράζει ελεύθερα όλα όσα θέλει, όταν θέλει, γνωρίζοντας πλέον πως όλες οι σκέψεις και όλα τα συναισθήματά του τα υποδέχεται ο θεραπευτής με ενδιαφέρον, σεβασμό, γνώση και επαρκή εμπειρία.

Στόχος της ψυχοθεραπείας

Στόχος μιας ψυχοθεραπείας είναι να νιώσει το άτομο (παιδί, έφηβος, ενήλικας) καλύτερα. Να μπορεί να σηκωθεί από το κρεβάτι του το πρωί, για να πάει στο σχολείο ή στην εργασία του. Να τρέφεται και να κοιμάται αρκετά. Να νιώθει καλύτερα στις σχέσεις του με τους άλλους. Να πάψει να αυτοτιμωρείται και να αυτοκαταστρέφεται με διάφορους τρόπους. Ένας, επίσης, σημαντικός στόχος είναι να ανακαλύψει νέους τρόπους να σκέφτεται και να αισθάνεται, νέες ιδέες για το πώς θα μπορούσε  να διαμορφωθεί η ζωή του.

Η ψυχοθεραπεία είναι μια συνεργασία

Η ψυχοθεραπεία είναι μια διαδικασία όπου το άτομο (παιδί, έφηβος, ενήλικας) ανακαλύπτει και δοκιμάζει λύσεις με τη βοήθεια του θεραπευτή του. Ειδικότερα στην ψυχοθεραπεία παιδιών και εφήβων, οι ενήλικες του άμεσου περίγυρού τους, και με την καθοδήγηση του θεραπευτή,  μπορούν να συμμετέχουν σε αυτές τις προσπάθειες των παιδιών τους, στηρίζοντας και ενθαρρύνοντάς τα. Ως εκ τούτου, μπορούμε να πούμε πως η στήριξη και η θεραπεία είναι το αποτέλεσμα μιας συνεργασίας.

Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία παιδιών και εφήβων

Αυτή η μορφή ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης που ακολουθούμε έχει ως αφετηρία της την ψυχαναλυτική θεωρία και τη μοντέρνα εξελικτική ψυχολογία. Θεωρείται πως πίσω από τα διάφορα συμπτώματα και τις συμπεριφορές που εμφανίζει το παιδί ή ο έφηβος υπάρχουν, συνηθέστατα, υποσυνείδητες φαντασιώσεις, επιθυμίες και συγκρούσεις. Η κλινική εικόνα του παιδιού/εφήβου μπορεί να είναι το αποτέλεσμα διαφόρων τραυματικών γεγονότων ή καταστάσεων που υπερβαίνουν την ικανότητα του ανολοκλήρωτου ακόμα ψυχισμού τους να μπορεί να τα διαχειριστεί αποτελεσματικά. Αυτή η μορφή ψυχοθεραπείας ενδείκνυται, επίσης, και για την αντιμετώπιση παιδιών και εφήβων με διάφορες σοβαρές ψυχικές δυσλειτουργίες. Στην περίπτωση αυτή, στόχος είναι η ανασυγκρότηση των ψυχικών και γνωστικών λειτουργιών.

Η ψυχοθεραπεία προσαρμόζεται πάντα στις ιδιαίτερες ανάγκες του εκάστοτε παιδιού/εφήβου, αφού έχει προηγηθεί μία ενδελεχής αξιολόγηση των προβλημάτων και δυνατοτήτων τους ώστε να επιλεγεί η καταλληλότερη ψυχοθεραπευτική παρέμβαση. Αξιοποιούνται, επίσης, και οι δυνατότητες των γονιών/φροντιστών του παιδιού να στηρίξουν την όλη προσπάθεια, όποτε κριθεί αναγκαίο στην προσπάθεια που γίνεται.

Σε τι βοηθά η ψυχοθεραπεία παιδιών και εφήβων;

• Να κατανοήσει το παιδί ή ο έφηβος τον εαυτό και τον περίγυρό του και να βοηθηθεί ώστε να εντάξει αυτή του την κατανόηση σε ένα πλαίσιο
• Στην άρση των εμποδίων προς μια φυσιολογική εξέλιξη
• Στην ενδυνάμωση της εικόνας εαυτού του παιδιού/εφήβου
• Στην απόκτηση εφοδίων ώστε το παιδί ή ο έφηβος να βελτιώσουν τη σχέση τους με τον περίγυρο.

Ποιους βοηθάει;

Παιδιά και εφήβους

• που νιώθουν άγχος, ανησυχία, έντονα αισθήματα κατωτερότητας (χαμηλή αυτοεκτίμηση) ή που έχουν κατάθλιψη
• που επιδεικνύουν μια έντονα επιθετική και καταστροφική συμπεριφορά απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό ή σε άλλους, και που διαφαίνεται κάποιου είδους ψυχική ενόχληση/δυσφορία γύρω από αυτό
• με ελλιπή σχέση δεσμού που να φαίνεται μέσω δυσκολιών στην επαφή και στην επικοινωνία με άλλους
• που εμφανίζουν συμπτώματα κάποιου είδους ψυχικής διαταραχής, μετά από μια τραυματική εμπειρία
• που έχουν ψυχικά προβλήματα, σχετιζόμενα με κάποια χρόνια ασθένεια, νευροψυχιατρικές ή άλλου είδους λειτουργικές δυσκολίες
• που έχουν ψυχολογικές δυσκολίες που σχετίζονται με τη μάθηση και την κινητικότητά τους.

Ποια η διαδικασία της;

Η βασική ιδέα μιας ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας με παιδιά και εφήβους είναι πως ο άνθρωπος εξελίσσεται σε σχέση τόσο βάσει τις προσωπικές του προϋποθέσεις όσο και τις εξωτερικές συνθήκες, σε σχέση με τους γονείς, τα αδέλφια, καθώς και με τον υπόλοιπο κοινωνικό του περίγυρο. Η δυναμική βρίσκεται μέσα στο ίδιο το άτομο: το παιδί ή ο έφηβος αντιδρούν απέναντι στην πραγματικότητα που ζουν με συναισθήματα και φαντασιώσεις που, με τη σειρά τους,  επηρεάζουν τα βιώματα, τις γνωστικές λειτουργίες, τις συμπεριφορές και την αλληλεπίδραση.

Ο βασικός στόχος μιας ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας παιδιών και εφήβων είναι να άρει τα εσωτερικά ψυχικά εμπόδια προς μια φυσιολογική εξέλιξη. Η ψυχοθεραπευτική προσπάθεια γίνεται με βάση τις προϋποθέσεις του κάθε ξεχωριστού παιδιού/εφήβου. Το συναισθηματικό και γνωστικό εξελικτικό επίπεδο του παιδιού/εφήβου, οι έμφυτες ικανότητές και δυσκολίες του, όπως, επίσης, η προσωπικότητα και το ταμπεραμέντο του είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση της ψυχοθεραπείας και των στόχων που θέτει.

Σε μια ψυχοθεραπεία παιδιού, ο θεραπευτής λειτουργεί βάσει της αρχής πως το παιδί εκφράζεται για τον εαυτό και τα όποια προβλήματά του διαμέσου του παιχνιδιού και της σχέσης του με τον θεραπευτή. Η όποια εξέλιξη και επεξεργασία ακολουθήσει γίνεται διαμέσου του τρόπου που ο θεραπευτής αντιμετωπίζει και διαδρά με το παιδί.

• Ποιοι συμμετέχουν και για πόσο χρονικό διάστημα; Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία με παιδιά σημαίνει, ως επί το πλείστον, πως το παιδί συναντά έναν θεραπευτή, οι δε γονείς έχουν παράλληλες συναντήσεις, είτε με τον θεραπευτή του παιδιού είτε με κάποιο άλλον. Στις συναντήσεις αυτές, οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να εμβαθύνουν την κατανόησή τους τόσο για το ίδιο το παιδί και τη συμπεριφορά του όσο και για τα προσωπικά τους συναισθήματα για το παιδί και τις δυσκολίες του. Βοηθούνται, επίσης, στην εξεύρεση πιο ουσιαστικών τρόπων να αλληλεπιδρούν με το παιδί και οι οποίοι να ευνοούν την εξέλιξή του. Από την πλευρά του, και ο θεραπευτής έχει τη δυνατότητα να ενημερώνεται για την πραγματικότητα του παιδιού στο σπίτι, στο σχολείο κ.τ.λ. Η διάρκεια μιας ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας είναι 1-2 χρόνια, υπάρχουν, όμως, συντομότερες αλλά και πιο μακροχρόνιες θεραπείες, ανάλογα με το είδος των προβλημάτων του παιδιού και της οικογένειάς του.

• Το πλαίσιο (δηλαδή, οι προκαθορισμένοι κανόνες): αποτελεί μια σημαντική αφετηρία για κάθε ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία. Το παιδί συναντά το θεραπευτή, συνήθως, 1-2 φορές τη βδομάδα, την ίδια ώρα και μέρα και στον ίδιο χώρο. Το πλαίσιο αυτό ορίζεται για να δημιουργήσει ένα σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον για το παιδί, μέσα στο οποίο η σχέση του με τον θεραπευτή θα μπορεί να εμβαθυνθεί, χωρίς να χρειάζεται το παιδί να καταβάλει προσπάθεια για να προσαρμοσθεί ή να ανησυχεί για συνεχείς αλλαγές.

• Παιχνίδι: το δωμάτιο της ψυχοθεραπείας των παιδιών είναι εφοδιασμένο με επιλεγμένα υλικά και παιχνίδια μινιατούρες που πριμοδοτούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα των παιδιών. Το υλικό αυτό χρησιμοποιείται ελεύθερα, με τον τρόπο που επιλέγει το ίδιο το παιδί και ο οποίος το βοηθά να εκφράζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πολύ συχνά, το παιχνίδι αρχίζει, με το παιδί να παίρνει από μόνο του πρωτοβουλία για κάποιου είδους επαφή με τον θεραπευτή.

• Θεραπευτής: ανταποκρίνεται στο παιχνίδι και στον τρόπο αλληλεπίδρασης του παιδιού, ανάλογα με το εξελικτικό επίπεδο που βρίσκεται το συγκεκριμένο παιδί. Μέσα από το συμβολικό του παιχνίδι, το παιδί αναπαράγει τις διάφορες τραυματικές του εμπειρίες και τα ανάλογα συναισθήματα, φαντασιώσεις και σκέψεις που του δημιούργησαν και, με τη βοήθεια του θεραπευτή, να τα επαναδομήσει με έναν πιο εύπεπτο και ρεαλιστικό τρόπο και ως κάτι που κατάφερε, τελικά, να ξεπεράσει. Εάν κάποιο άλλο παιδί έχει βασικά κενά στον ψυχισμό του, εξαιτίας κάποιας ευαλωτότητάς του ή ανεπάρκειας του περίγυρου, ο ρόλος του θεραπευτή, στην περίπτωση αυτή, είναι να βοηθήσει το παιδί να εξελίξει τις σχέσεις δεσμού του και, κατά συνέπεια, και τον εσωτερικό του κόσμο.