Τηλεφωνο

Τηλέφωνο επικοινωνίας : 2310.23.45.87

Email

salpistis@i-psyxologos.gr

Διεύθυνση γραφείου

Διεύθυνση γραφείου: Πατριάρχου Ιωακείμ 10, Θεσσαλονίκη (κέντρο)

Γενικά

Όταν λέμε  “γονείς με ψυχικά προβλήματα” εννοούμε το φάσμα εκείνο που προσδιορίζεται από γονείς με ήπιες ψυχικές δυσκολίες, που τους επιτρέπουν να λειτουργούν ικανοποιητικά στην καθημερινότητά τους, μέχρι γονείς με ψύχωση και παραλήρημα που μπορούν να γίνουν ακόμα και επικίνδυνοι τόσο για τον εαυτό όσο και για τον περίγυρό τους. Θα πρέπει, όμως, να τονισθεί πως ένα άτομο ακόμα και με σοβαρά ψυχικά προβλήματα δεν σημαίνει απαραίτητα πως είναι μονίμως εγκλωβισμένο σε αυτά και δυσλειτουργεί καθημερινά. Μπορεί να υπάρχουν μεσοδιαστήματα στη διάρκεια των οποίων να λειτουργεί περίπου όπως ο καθένας μας.

Η ύπαρξη ψυχικών προβλημάτων στο γονιό επηρεάζει σχεδόν πάντα το παιδί, ιδιαίτερα αν δεν γίνουν οι κατάλληλοι χειρισμοί και δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Το μέγεθος και η έκταση των συνεπειών εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, όπως, για παράδειγμα, από τη σοβαρότητα των προβλημάτων του γονιού, από την ηλικία του παιδιού και από τη δυνατότητα πρόσβασής του σε άλλους σταθερούς και υποστηρικτικούς ενήλικες. Όσον αφορά στην ηλικία του παιδιού, οι απαιτήσεις της φροντίδας ενός βρέφους, για παράδειγμα, είναι πολύ διαφορετικές  από αυτές της φροντίδας ενός παιδιού ηλικίας δημοτικού σχολείου ή ενός εφήβου. Συνήθως, όσο μικρότερης ηλικίας είναι το παιδί τόσο μεγαλύτερος και ο κίνδυνος που διατρέχει εξαιτίας των προβλημάτων του γονιού του.

Υπολογίζεται πως περίπου το 40% των ατόμων που νοσηλεύονται σε ψυχιατρικά νοσοκομεία ή ψυχιατρικές κλινικές είναι γονείς ανήλικων παιδιών. Οι γονείς αυτοί, ανάλογα με τη σοβαρότητα των ψυχικών τους προβλημάτων, έχουν μια κυμαινόμενη ικανότητα φροντίδας των παιδιών τους αλλά και συμπεριφορές ή αντιδράσεις που μπορεί να είναι απρόβλεπτες, ακατανόητες και τρομακτικές για το παιδί, δημιουργώντας του  έντονα αισθήματα ανασφάλειας και ασάφειας. Τώρα πλέον, ολοένα και περισσότερα άτομα, που πριν από μερικές δεκαετίες θα νοσηλεύονταν σε κάποιο ψυχιατρικό νοσοκομείο, μπορούν και ζουν έξω στην κοινωνία, όπως και κάθε πολίτης, παίρνοντας τη κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και έχοντας κάποια ψυχολογική στήριξη. Η ψυχική κατάσταση πολλών από αυτούς έχει εξισορροπηθεί, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ανταπεξέρχονται στις απαιτήσεις του γονικού τους ρόλου. Αυτό, όμως, σημαίνει ταυτόχρονα πως πολύ περισσότερα παιδιά απ΄ότι παλαιότερα ζουν δίπλα σε ένα γονιό με ψυχικά προβλήματα χωρίς κάποια βοήθεια ή στήριξη από την πλευρά της κοινωνίας όταν αυτό είναι αναγκαίο.

Οι έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά γονιών με ψυχικά προβλήματα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης κάποιας ψυχικής διαταραχής ή διαφόρων άλλων προβλημάτων αργότερα, εξαιτίας του ψυχοκοινωνικού περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνουν. Παρόλ΄αυτά, τα παιδιά αυτά αποκαλούνται «αόρατα» γιατί σχεδόν πάντα οι όποιες ανάγκες και δυσκολίες τους επισκιάζονται στην κυριολεξία από τα προβλήματα των γονιών τους αλλά και εξαιτίας της αποσιώπησης των όσων βιώνουν καθώς δεν θέλουν να αποκαλυφθεί η «διαφορετικότητα» της ζωής τους.

γονείς με ψυχικό πρόβλημα

Γονείς με ψυχικά προβλήματα 

Ενδείξεις ύπαρξης δυσκολιών στο παιδί

Παρόλο που το ψυχικό πρόβλημα ενός γονιού συνήθως αποσιωπάται, το παιδί μπορεί να εκπέμπει κάποια μηνύματα που να δείχνουν πως δεν νιώθει καλά και πως χρειάζεται τη στήριξη κάποιου ενήλικα ή τη βοήθεια ενός ειδικού. Τα μηνύματα αυτά είναι:

  • Συχνός πόνος στην κοιλιά και στο κεφάλι
  • Δυσκολίες αυτοσυγκέντρωσης
  • Έχει συχνά διάφορα ατυχήματα για να τραβήξει την προσοχή των άλλων
  • Συχνές απουσίες από το σχολείο
  • Είναι εσωστρεφές και λιγομίλητο
  • Επιθετικό
  • Δυσκολεύεται να κοιμηθεί και να ηρεμήσει
  • Η εξέλιξή του σταματά ή οπισθοδρομεί

Υπάρχουν παιδιά που νιώθουν ντροπή, θλίψη, ανησυχία και ευθύνη για την ψυχική κατάσταση του γονιού τους. Στην περίπτωση που το παιδί δείχνει ήρεμο προς τα έξω, κανείς δεν φαντάζεται το τι μπορεί να του συμβαίνει, ιδιαίτερα, όταν και το ίδιο το παιδί δεν μιλά. Έτσι, συνεχίζει να κουβαλά μόνο το σταυρό του, με αποτέλεσμα τη μη ικανοποίηση δικών του βασικών αναγκών. Με άλλα λόγια, τα παιδιά αυτά χάνουν πρώιμα την παιδικότητά τους, «ωριμάζοντας» πριν την ώρα τους, με απρόβλεπτες συχνά συνέπειες.

 

Τα ψυχικά προβλήματα του γονιού μπορεί να επηρεάσουν το γονικό του ρόλο

Προαναφέραμε πως η σοβαρότητα των ψυχικών προβλημάτων του γονέα επηρεάζει ανάλογα και τη δυνατότητά του να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του γονικού του ρόλου. Πέραν αυτού, όμως, η έρευνα δείχνει πως ακόμα και ο άλλος γονιός άλλα και τα υπόλοιπα άτομα του άμεσου περιβάλλοντος της οικογένειας μπορεί να επηρεασθούν και να απορροφηθούν από τα προβλήματα αυτά σε βαθμό που να παραβλέπουν ή να μην είναι σε θέση να ανταποκρίνονται επαρκώς στις ανάγκες του παιδιού ή των παιδιών.

Αυτό που ισχύει γενικά είναι πως μια σοβαρή ψυχική νόσος, όπως π.χ. μια διαταραχή προσωπικότητας, μπορεί να δημιουργήσει τόσο σοβαρά προβλήματα στο γονιό σε σημείο που να επηρεασθεί καθοριστικά η ικανότητά του να μπορεί να αναγνωρίζει τις ανάγκες του παιδιού και να ανταποκρίνεται σε αυτές. Με άλλα λόγια, επηρεάζεται θεμελιακά ο πυρήνας του γονικού του ρόλου.

Αυτό που, επίσης, συμβαίνει σε κάποιες περιπτώσεις είναι πως ο γονιός  μπορεί να ταλαιπωρείται και από ένα έντονο αίσθημα κόπωσης, δυσκολίες αυτοσυγκέντρωσης, ανησυχία και άγχος. Στην περίπτωση ύπαρξης σοβαρών ψυχικών διαταραχών, η λήψη ψυχοφαρμάκων μπορεί να εντείνει το αίσθημα κόπωσης και τη δυσκολία του γονιού να μπορεί να εκφράζει συναισθήματα. Η συμπεριφορά και οι αντιδράσεις ενός ψυχικά ασθενούς γονέα μπορεί να είναι ακατανόητες, απειλητικές, απρόσφορες ή απορριπτικές για το παιδί, δημιουργώντας του έντονα αισθήματα ανασφάλειας, φόβου, έλλειψης προβλεψιμότητας και δυσκολίες να τον εμπιστευθεί.

Η ύπαρξη κάποιας διαταραχής προσωπικότητας σε ένα γονιό μπορεί, επίσης, να σημαίνει την ύπαρξη έντονων και απρόβλεπτων συναισθηματικών εναλλαγών, δυσκολιών στη διαχείριση συναισθημάτων, στενών σχέσεων και αυτοπαρατήρησης αλλά και στην τήρηση μιας στοιχειώδους δομής και ορίων στην καθημερινή ζωή της οικογένειας.

Στην περίπτωση που ο γονιός έχει μια σοβαρή μορφή κατάθλιψης, οι έρευνες δείχνουν πως, πέραν των υπόλοιπων δυσκολιών, υπάρχει και αυξημένος κίνδυνος ύπαρξης εχθρικών και εξαναγκαστικών συμπεριφορών προς το παιδί καθώς και μιας έντονα επικριτικής και απορριπτικής στάσης απέναντί του.

Στην περίπτωση που ο γονιός έχει σχιζοφρένεια ή μακροχρόνια σοβαρή κατάθλιψη, υπάρχει, επίσης, ο κίνδυνος -πέραν των έντονων συναισθηματικών εκρήξεων- να γίνει το παιδί μάρτυρας της παντελούς απόσυρσης και του παραληρήματος του γονιού του ή να συμπεριληφθεί σε αυτό με σοβαρότατες συνέπειες για το ίδιο.

 ψυχικό πρόβλημα

Ψυχικά προβλήματα 

Οι συνέπειες σε παιδί και οικογένεια

Όταν ένας γονιός έχει ψυχικά προβλήματα -ιδιαίτερα όταν αυτά είναι σοβαρά ή/και διαχρονικά-, αυτό σημαίνει πως απειλείται η ασφάλεια και η συναισθηματική ισορροπία του παιδιού. Ένα παιδί που βρίσκεται σε αυτή τη θέση χρησιμοποιεί συχνά το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων ενέργειάς του στην προσπάθειά του να μπορέσει να επιβιώσει στο καθημερινό χάος και στην ασάφεια του οικογενειακού του περιβάλλοντος.

Όπως και σε κάθε άλλη ανάλογη κατάσταση, ο συνδυασμός διαφόρων παραγόντων κινδύνου και προστασίας είναι που καθορίζει το μέγεθος των συνεπειών των ψυχικών προβλημάτων του γονιού στο παιδί. Όσο περισσότερα και μεγαλύτερα προβλήματα αντιμετωπίζει ο γονιός και η οικογένεια τόσο σοβαρότερες είναι συνήθως και οι συνέπειες.

Τα παιδιά που ζουν με ένα γονιό που υποφέρει από κατάθλιψη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων επιθετικής και παραβατικής συμπεριφοράς καθώς και κάποιας μορφής άγχους. Ο κίνδυνος εμφάνισης κάποιας ψυχιατρικής διαταραχής στο παιδί που να απαιτεί θεραπευτική αντιμετώπιση είναι τριπλάσιος, ο δε κίνδυνος πρόωρου θανάτου τετραπλάσιος, συγκριτικά με τα υπόλοιπα παιδιά. Μεγαλύτερος είναι, επίσης, και ο κίνδυνος απόπειρας αυτοκτονίας καθώς και αυτός της εξάρτησης από το αλκοόλ και τις διάφορες ναρκωτικές ουσίες. Στους εφήβους, ο κίνδυνος αυτοχειρίας αυξάνεται αισθητά, ιδιαίτερα στη διάρκεια των δύο πρώτων χρόνων μετά από την εμφάνιση της ψυχικής νόσου στο γονέα ή μετά από μια απόπειρα αυτοκτονίας του.

Έχει διαπιστωθεί, επίσης, πως τα διαζύγια, οι αποχωρισμοί -που σχετίζονται συνήθως με τις νοσηλείες του γονιού- καθώς και η ενδοοικογενειακή βία υπάρχουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στη ζωή των παιδιών αυτών απ΄ό,τι στον υπόλοιπο παιδικό πληθυσμό. Η επιβαρυμένη οικογενειακή και κοινωνική κατάσταση κάνει πολλές φορές το παιδί αποδέκτη της έντασης, του θυμού και της απόγνωσης των γονιών του, δημιουργώντας του μία έντονη αίσθηση αβεβαιότητας, ανασφάλειας και φόβου.

Η καθημερινότητα των παιδιών αυτών έχει συχνά περισσότερες και πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες που, σε συνδυασμό με τα προαναφερθέντα προβλήματά τους, δημιουργούν συχνά σοβαρά προβλήματα και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, όπως π.χ. τη συχνή ύπαρξη αισθημάτων ενοχής και μια δυσκολία να εμπιστευθούν άλλους, παιδιά ή ενήλικες.

Παρά τις τεράστιες συχνά δυσκολίες της οικογένειας, επικρατεί συνήθως ένα είδος ομερτά μεταξύ των μελών της, όσον αφορά στην αποκάλυψη προς άλλους των προβλημάτων που αντιμετωπίζει. Έτσι, το παιδί νιώθει ακόμα πιο μόνο, μη έχοντας τη δυνατότητα, εξαιτίας της συναισθηματικής του «νομιμοφροσύνης» προς τους γονείς, να μοιραστεί με κάποιον το συναισθηματικό φόρτο που κουβαλά εντός του. Εκτός αυτού, το παιδί αναλαμβάνει αρκετές φορές την ευθύνη όχι μόνο του εαυτού του αλλά και των τυχόν μικρότερης ηλικίας αδελφών του, συχνά και του ίδιου του γονιού του, τόσο για πρακτικά θέματα όσο και για το συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι. Μερικές φορές, το παιδί μπορεί να αντιδράσει, δείχνοντας μια  πλήρη -φαινομενικά τουλάχιστον- αδιαφορία για όσα συμβαίνουν στην οικογένειά του ή με απόσυρση από την κοινή οικογενειακή ζωή.

ψυχικά προβλήματα
                                Ψυχικές δυσκολίες

Οι αρνητικές συνέπειες μπορούν να αποτραπούν

Η ύπαρξη ενός γονέα με ψυχικά προβλήματα στη ζωή ενός παιδιού δεν σημαίνει  αναπόφευκτα και ύπαρξη αρνητικών συνεπειών για το ίδιο το παιδί. Οι έρευνες δείχνουν  πως  κοινά στοιχεία όλων των παιδιών, που βγήκαν αλώβητα μέσα από μια τέτοια εμπειρία, ήταν η υιοθέτηση από τον άμεσο περίγυρο μιας ανοιχτής στάσης απέναντι στο ψυχικό πρόβλημα του γονέα, η δυνατότητα του παιδιού να διατηρεί καλές και λειτουργικές κοινωνικές σχέσεις με φίλους, συμμαθητές ή άλλους ενήλικες και η αξιοποίηση από το ίδιο της στήριξης που του προσφέρεται από τον περίγυρο.

Επίσης, εάν η ευθύνη που βιώνει πως έχει το παιδί, εξαιτίας των δυσκολιών του γονιού του, δεν είναι τόσο μεγάλη αλλά επικουρική, τότε η όποια υπευθυνότητα ή ωριμότητα που αποκτά δεν γίνεται τροχοπέδη της ανάπτυξής του αλλά πολύτιμο στοιχείο της προσωπικότητάς του.

Σε περίπτωση που το παιδί είναι βρέφος ή μικρής ηλικίας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει κάποιο άλλο ενήλικο άτομο που να αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς στην καθημερινότητά του ώστε να του παρέχει την απαραίτητη πρακτική και συναισθηματική φροντίδα ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί φυσιολογικά.

 

Το παιδί θα πρέπει να ξέρει τι έχει ο γονιός του

Σχεδόν όλοι οι γονείς επιλέγουν να μην εξηγήσουν στο παιδί τους το προφανές ή του δίνουν μια παντελώς άσχετη εξήγηση, νομίζοντας πως αυτό θα το καθησυχάσει. Θεωρούν πως η αλήθεια θα το επιβαρύνει πολύ. Δεν σκέφτονται, όμως, πως το άγνωστο και ανεξήγητο επιβαρύνει πολύ περισσότερο. Αφήνουν, άθελά τους, τα παιδιά τους αβοήθητα και κυριολεκτικά μόνα με όλες τις απορίες, τις φαντασιώσεις και τους φόβους τους. Αν σε όλα αυτά προστεθούν και οι διάφορες προτροπές προς το παιδί να είναι πιο φρόνιμο, υπάκουο ή «καλό» για να μη στεναχωριέται ή επιβαρύνεται ο άρρωστος γονιός του, τότε, μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, οι ενοχές του παιδιού είναι πολύ εύκολο να γιγαντωθούν, κάνοντάς το να νιώθει πως μάλλον το ίδιο φταίει για τα προβλήματα του γονιού του.

Τα περισσότερα παιδιά, ακόμα και τα μικρότερης ηλικίας, αντιλαμβάνονται πως κάτι δεν πάει καλά με το γονιό τους, χωρίς όμως να είναι σε θέση να δώσουν μια εξήγηση. Αυτό επιτείνει συχνά την ανησυχία ή το φόβο τους. Η συνδρομή κάποιου ενήλικα της εμπιστοσύνης τους που θα τα βοηθήσει να καταλάβουν με απλό και ανάλογο προς την ηλικία  τους τρόπο το τι πραγματικά συμβαίνει στο γονιό τους αποτελεί πραγματικά ανακούφιση όχι μόνο για το ίδιο το παιδί αλλά και για όλους. Το μέχρι πριν από λίγο «ανεξήγητο», και ως εκ τούτου τρομακτικό, μετατρέπεται σε κάτι απτό που μπορεί πλέον να εκφράζεται με λόγια, να ονοματίζεται και άρα να είναι ευκολότερα διαχειρίσιμο.

ψυχικά προβλήματα
                                          Γονείς με ψυχικά προβλήματα

Επίλογος

Επειδή οι δομές της ψυχιατρικής φροντίδας ενήλικων ατόμων είναι οι μόνες που γνωρίζουν από πρώτο χέρι ποια παιδιά έχουν γονιό με ψυχικά προβλήματα, θα πρέπει να έχουν κεντρικό ρόλο στον εντοπισμό τους και στην ενημέρωση των μονάδων ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων ώστε να γίνουν οι απαραίτητες συντονισμένες ενέργειες. Δυστυχώς, στη χώρα μας, η συνεργασία και ο συντονισμός είναι συνήθως λέξεις άγνωστες και πρακτικές ανύπαρκτες, με συνέπειες που ο καθένας  μπορεί εύκολα να φαντασθεί.

Η ψυχιατρική εκτίμηση ενός ασθενούς που είναι γονέας θα πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριλαμβάνει και την εκτίμηση της ικανότητάς του να ανταποκρίνεται στο γονικό του ρόλο. Αυτό απαιτεί, με τη σειρά του, τη διεπιστημονική συνεργασία ειδικών του χώρου της ψυχιατρικής φροντίδας ενήλικων ατόμων αλλά και αυτού παιδιών και εφήβων καθώς χρειάζεται να ληφθεί υπόψη η εξελικτική φάση που βρίσκεται το παιδί, η δομή της προσωπικότητάς του, οι προϋποθέσεις του γονέα και η όποια πρακτική βοήθεια χρειάζεται και, επίσης, να γίνει εκτίμηση του κοινωνικού περιβάλλοντος της οικογένειας.

Τέλος, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να λησμονούμε πως οι γονείς, που έχουν διάφορες ψυχικές δυσκολίες που τους οδηγούν να συμπεριφέρονται και να λειτουργούν με έναν επιβαρυντικό για το παιδί τους τρόπο μη ανταποκρινόμενοι επαρκώς στις βασικές του ανάγκες, αγαπούν και νοιάζονται εξίσου πολύ για το παιδί τους, όπως και ο κάθε άλλος γονιός. Απλά, δεν είναι πάντα σε θέση να μπορούν να το δείχνουν και να το εκφράζουν έμπρακτα, με συνέπεια και με τον καταλληλότερο τρόπο και να λειτουργούν έχοντας ως κύριο γνώμονα το ευ ζην του παιδιού τους.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc, Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες ΘεσσαλονίκηΣυμβουλευτικές συνεδρίες

Προτεινόμενα άθρα

3 Comments

Leave A Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *