Τηλεφωνο

Τηλέφωνο επικοινωνίας : 2310.23.45.87

Email

salpistis@i-psyxologos.gr

Διεύθυνση γραφείου

Διεύθυνση γραφείου: Πατριάρχου Ιωακείμ 10, Θεσσαλονίκη (κέντρο)

Γενικά

Η κατάθλιψη είναι ένα συνεχώς διογκούμενο πρόβλημα που μπορεί να πλήξει τον οποιονδήποτε, ανεξαρτήτως ηλικίας, και, σύμφωνα με μια πρόβλεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας από το 2012, θα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη -μετά τις καρδιαγγειακές ασθένειες- ασθένεια το 2020 και η πρώτη μετά το 2030. Τις τελευταίες δεκαετίες, είναι ολοένα και συχνότερη μεταξύ των εφήβων.

Μέχρι και πριν από 30 χρόνια περίπου, όταν ένας έφηβος έδειχνε κακή διάθεση ή εσωστρέφεια, αυτό εκλαμβάνονταν συνηθέστατα ως αναμενόμενο και φυσιολογικό χαρακτηριστικό της εφηβικής ηλικίας που θα εξαφανισθεί από μόνο του, όπως ακριβώς εμφανίστηκε. Τώρα πλέον, υπάρχει περισσότερη γνώση και συνειδητότητα γύρω από την ψυχική υγεία και τα ψυχικά προβλήματα των μικρότερων ηλικιών, με συνέπεια τον πιο έγκαιρο εντοπισμό και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους.

Από το 1980, η κατάθλιψη στους εφήβους έχει τα ίδια κριτήρια με αυτά των ενηλίκων. Απλά, στους εφήβους, η διάθεση εναλλάσσεται συχνότερα, επηρεάζεται ευκολότερα, ενώ  επιδεικνύουν συχνότερα εκνευρισμό παρά καταθλιπτικής χροιάς διάθεση.

 

Εφηβεία και κατάθλιψη : συχνότητα εμφάνισης, εξέλιξη, συνοσηρότητα

  • Με την είσοδο στην εφηβεία (περίπου στο 12ο έτος της ηλικίας), η συχνότητα εμφάνισης της κατάθλιψης αυξάνεται από ένα ποσοστό 1-2%, στα προηγούμενα χρόνια, σε 5-8%. Η αναλογία κοριτσιών/αγοριών είναι 3-4 : 1 περίπου.
  • Η κατάθλιψη προσλαμβάνει χρόνια μορφή τουλάχιστον στο 10% των εφήβων.
  • Συνολικά, ένα ποσοστό 10-20% των εφήβων εμφανίζουν κάποιο καταθλιπτικό επεισόδιο στη διάρκεια της εφηβικής τους ηλικίας.
  • Περίπου οι μισοί από αυτούς εμφανίζουν επαναλαμβανόμενα καταθλιπτικά επεισόδια.
  • Ο κίνδυνος εμφάνισης νέας κατάθλιψης στα προσεχή 5-10 χρόνια είναι 75-100%.
  • Ένα μικρό ποσοστό εμφανίζει κάποια στιγμή διπολική διαταραχή που, συνήθως, ξεκινά με ένα καταθλιπτικό επεισόδιο.
  • Σε περίπτωση που ένας από τους γονείς έχει κάποια συναισθηματική διαταραχή, η πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης στο παιδί, στη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας, αυξάνεται δραματικά.
  • Τα κορίτσια με εφηβική κατάθλιψη, που ακολουθούν ανώτερες σπουδές, είναι λιγότερα σε σχέση με τον υπόλοιπο μέσο όρο, όπως λιγότερα είναι και αυτά που παίρνουν το πτυχίο τους πριν από τα 30 τους χρόνια. Τα αγόρια με εφηβική κατάθλιψη ακολουθούν ανώτερες σπουδές όπως ο μέσος όρος αλλά είναι λιγότερα αυτά που καταφέρνουν να πάρουν πτυχίο πριν από το 30ο έτος της ηλικίας τους.
  • Τα κορίτσια με εφηβική κατάθλιψη παντρεύονται σε ηλικία όπως ο μέσος όρος περίπου αλλά χωρίζουν, κακοποιούνται και αποκτούν σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα συχνότερα από το μέσο όρο. Επίσης, συχνότερα μένουν έγκυες, έχουν αποβολές ή άλλες επιπλοκές στη διάρκεια της κύησης, και κάνουν άμβλωση.
  • Τα κορίτσια με εφηβική κατάθλιψη επισκέπτονται πολύ συχνότερα γιατρό όχι μόνο για ψυχικά προβλήματα αλλά και για διάφορες σωματικές ενοχλήσεις. Επίσης, εκτός από τα αντικαταθλιπτικά, καταναλώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό και διάφορα άλλα φάρμακα.
  • Η συνύπαρξη με άλλου είδους ψυχιατρικές διαταραχές αποτελεί κανόνα παρά εξαίρεση. Ένα ποσοστό 40-90% των εφήβων με κατάθλιψη έχουν και κάποιο άλλο ψυχικό πρόβλημα. Τα συνηθέστερα είναι: η αγχώδης διαταραχή, το σύνδρομο διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠ/Υ), η χρήση αλκοόλ και ουσιών, η παραβατική συμπεριφορά, οι διαταραχές στη λήψη τροφής (π.χ. ψυχογενής ανορεξία, βουλιμία).

 έφηβος και κατάθλιψη

κατάθλιψη

Αιτιολογία της κατάθλιψης σε εφήβους

Δεν υπάρχει κάποια απλή εξήγηση για τις αιτίες εμφάνισης της κατάθλιψης. Συνήθως, η αιτιολογία είναι αποτέλεσμα της συνέργειας διαφόρων βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Η κατάθλιψη δεν κληρονομείται. Αυτό που μπορεί να κληρονομηθεί είναι μια ευαλωτότητα απέναντι στην πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Όταν ένα παιδί ή έφηβος εκτίθεται σε διάφορες πιέσεις, στρες ή σοβαρά γεγονότα ζωής, τότε αυτό, που έχει μια ευαλωτότητα,  έχει και πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσει κατάθλιψη.

Η κληρονομικότητα από τους γονείς δεν είναι μόνο γενετικής προέλευσης. Ένας γονιός με κατάθλιψη -ιδιαίτερα η μητέρα, που έχει συνήθως την κύρια ευθύνη της φροντίδας του παιδιού- έχει σοβαρές δυσκολίες να ανταποκριθεί επαρκώς στο γονικό της ρόλο με αποτέλεσμα τη δημιουργία άγχους και σοβαρών ελλείψεων στον ψυχισμό του παιδιού (ανασφάλεια, απουσία στήριξης, οριοθέτησης κ.ά.). Με την έννοια αυτή, η κληρονομικότητα επηρεάζει αποφασιστικά και το περιβάλλον του παιδιού.

Παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη στη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας είναι: η απώλεια ενός γονιού ή κάποιου άλλου σημαντικού για τον έφηβο προσώπου, διαφόρων μορφών άσκηση βίας ή εκμετάλλευσης, έλλειψη κοινωνικής στήριξης, προβλήματα με συνομηλίκους, σοβαρά οικογενειακά προβλήματα, σοβαρή/χρόνια σωματική  ασθένεια, ορμονικές διαταραχές κ.ά.

 

Εφηβεία και κατάθλιψη: Ενδείξεις που μπορεί να υποδηλούν κατάθλιψη

Συνήθως, είναι πολύ δύσκολο να πει κάποιος με βεβαιότητα πότε ένας έφηβος έχει κατάθλιψη, ενώ και ο ίδιος ο έφηβος σπάνια αναγνωρίζει ή θεωρεί τα συμπτώματά του ως καταθλιπτικά. Η οικογένεια και το σχολείο είναι δύο σημαντικότατοι χώροι της καθημερινότητας ενός εφήβου και, για το λόγο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό τόσο οι γονείς όσο και το εκπαιδευτικό προσωπικό να μπορούν να αναγνωρίζουν τα βασικά συμπτώματα μιας πιθανής κατάθλιψης ώστε, στην περίπτωση που υπάρχει, να φροντίζουν να αντιμετωπισθεί έγκαιρα για να αποτραπούν, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, πολλές σοβαρότατες συνέπειές της.

 

Οι συνηθέστερες ενδείξεις ύπαρξης μιας πιθανής κατάθλιψης είναι οι εξής:

  • Συχνές απουσίες από το σχολείο ή σημαντική μείωση της σχολικής επίδοσης.
  • Μόνιμο αίσθημα κόπωσης, απουσία αντοχών για το οτιδήποτε, ίσως μόνο για  συναναστροφή με φίλους.
  • Συχνές συγκρούσεις με γονείς και καθηγητές, εξαιτίας της ευερεθιστότητας και του γενικότερου αρνητισμού που υπάρχει.
  • Δυσκολίες ύπνου, κάνει τη νύχτα μέρα, βγαίνει συχνά τα βράδια, κατανάλωση αλκοόλ και χρήση ναρκωτικών ουσιών.
  • Ύπαρξη διαφόρων σωματικών συμπτωμάτων (κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη κ.ά.).
  • Κλείνεται στο δωμάτιό του/της, απομονώνεται όλο και περισσότερο από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και, σε σοβαρότερες περιπτώσειες ακόμα και από τους φίλους.

Οι περιγραφές του ίδιου του έφηβου

  • Νιώθει θλίψη, έχει κακή διάθεση, κλαίει συχνά όταν είναι μόνος, μόνιμο αίσθημα κόπωσης, παραπονείται για έλλειψη ενέργειας.
  • Δεν νιώθει χαρά ακόμα και σε καταστάσεις που συνήθως δίνουν χαρά στους περισσότερους. Παρόλ΄αυτά, προσποιείται τον χαρούμενο προς τα έξω.
  • Απογοήτευση για την εμφάνιση, τις επιδόσεις και γενικότερα για τον εαυτό του.
  • Μεγάλες δυσκολίες αυτοσυγκέντρωσης στη διάρκεια των μαθημάτων στο σχολείο και στη μελέτη γενικότερα. Ξεχνά αυτά που διαβάζει.
  • Η ζωή δεν έχει νόημα, αυτοκτονικοί ιδεασμοί, απόπειρες αυτοκτονίας.

Οι περιγραφές των γονιών

  • Το παιδί εκνευρίζεται με τα πάντα, δείχνει κακόκεφο, κλείνεται στον εαυτό του και αρνείται πως έχει κάποιο πρόβλημα.
  • Είναι σχεδόν αδύνατη η οποιαδήποτε επαφή ή επικοινωνία μαζί του, δεν απαντά σε ερωτήσεις, κλείνεται μονίμως στο δωμάτιό του.
  • Δεν μελετά τα μαθήματά του, επικρατεί μεγάλη ακαταστασία στο χώρο του, δεν βοηθά σε τίποτα στο σπίτι, λέει συνεχώς «Δεν μπορώ».
  • Ξυπνά αργά τα πρωινά, συχνές απουσίες από το σχολείο, βγαίνει συχνά τα βράδια.
  • Μπορεί να λέει συχνά «Καλύτερα να πέθαινα» ή «Κανείς δεν νοιάζεται για μένα, ούτως ή άλλως».

 κατάθλιψη στην εφηβεία

Εφηβεία και κατάθλιψη

Κατάθλιψη: συμπτώματα

Πολλά από τα συμπτώματα της κατάθλιψης αποτελούν πολύ συνηθισμένες αντιδράσεις του φυσιολογικού πληθυσμού. Για το λόγο αυτό, έχει καθοριστική σημασία να καταφέρουμε να εκτιμήσουμε με βεβαιότητα πότε έχουμε να κάνουμε με μία κατάθλιψη ή όχι, κάτι που δεν είναι και τόσο εύκολο.

Η απλή διαπίστωση ύπαρξης  ενός αριθμού συγκεκριμένων συμπτωμάτων δεν αρκεί από μόνο του να τεκμηριώσει την ύπαρξη μιας κατάθλιψης. Είναι απαραίτητη και η εκτίμηση διαφόρων άλλων παραμέτρων που απαιτούν γνώση και εμπειρία από την πλευρά του ειδικού. Συνοπτικά, αυτό που θα πρέπει να εκτιμηθεί -πέραν της ύπαρξης των διαφόρων καταθλιπτικών συμπτωμάτων- είναι το κατά πόσο έχει αλλάξει η συνολική ψυχική κατάσταση του ατόμου και εάν τα συμπτώματα που παρουσιάζει προκαλούν σημαντικό -από κλινική σκοπιά- ψυχικό πόνο ή έχουν οδηγήσει σε σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητάς του.

Για να πούμε πως πρόκειται για κατάθλιψη, θα πρέπει αρχικά να υπάρχει οπωσδήποτε ένα από τα δύο πρώτα παρακάτω συμπτώματα, στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και για χρονικό διάστημα δύο εβδομάδων τουλάχιστον. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη πως στους εφήβους η ευερεθιστότητα μπορεί να είναι το μοναδικό κύριο σύμπτωμα. Θα πρέπει, επίσης, να συνυπάρχουν και τέσσερα, τουλάχιστον, από τα υπόλοιπα συμπτώματα.

  • Καταθλιπτική διάθεση ή/και ευερεθιστότητα
  • Απουσία χαράς και αισιοδοξίας
  • Διαταραγμένη διάθεση για τροφή: δεν τρέφεται καλά ή τρώει συνεχώς με αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού βάρους
  • Διαταραχές ύπνου: δυσκολεύεται να κοιμηθεί, ξυπνά συχνά ή κοιμάται υπερβολικά
  • Κόπωση, απουσία ενέργειας, δεν έχει σωματικές ή ψυχικές αντοχές
  • Ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση
  • Δυσκολίες αυτοσυγκέντρωσης, λήψης αποφάσεων, μάθησης, λογικής σκέψης
  • Επανερχόμενες σκέψεις θανάτου και αυτοχειρίας, σχεδιασμός και απόπειρα αυτοκτονίας

Εκτός από τα  προαναφερθέντα συμπτώματα, που ισχύουν και για την κατάθλιψη ενηλίκων, υπάρχουν και ορισμένα που είναι χαρακτηριστικά για εφήβους:

  • Εκνευρισμός και συχνές συγκρούσεις με φίλους και μέλη της οικογένειας. Αποδέκτης ενοχλήσεων ή σχολικής βίας.
  • Υπερδιέγερση – μια ψυχαναγκαστική αίσθηση για διαρκή ενασχόληση με διάφορα πράγματα ή για παρέα με άλλους ώστε να μη μένει μόνος και αντιμέτωπος με το άγχος και τα υπόλοιπα επώδυνα συναισθήματά του
  • Παραβατική συμπεριφορά, επιπόλαιες και εναλλασσόμενες σεξουαλικές σχέσεις, χρήση αλκοόλ και ουσιών
  • Συχνά σωματικά συμπτώματα και ενοχλήσεις, χωρίς ιατρικά ευρήματα

Στα αγόρια, είναι συνηθέστερη η παραβατική και βίαιη συμπεριφορά καθώς και η χρήση ουσιών και αλκοόλ, ενώ, στα κορίτσια, τα συμπτώματα στρέφονται συνήθως προς τον εαυτό τους με τη  μορφή διατροφικών διαταραχών (π.χ. ψυχογενής ανορεξία/βουλιμία) ή αυτοτραυματικής συμπεριφοράς (με ξυράφι ή αιχμηρά αντικείμενα κ.ά.).

έφηβοι και κατάθλιψη

Εφηβεία

Οι αυτοκτονικοί ιδεασμοί

Πολλοί άνθρωποι κάνουν, κάποιες φορές, σκέψεις γύρω από το θάνατο και την αυτοκτονία. Αυτό είναι φυσικό και σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως θέλουν να πεθάνουν. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά και τους εφήβους. Μπορεί να σκέφτονται το θάνατο, χωρίς αυτό να σημαίνει πως έχουν καταθλιπτική διάθεση. Τα πράγματα γίνονται πολύ σοβαρότερα, στην περίπτωση που ο έφηβος αρχίζει να σκέφτεται πιθανούς τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να βάλει τέλος στη ζωή του, έχοντας παράλληλα καταθλιπτικό συναίσθημα ή σε περίπτωση που έχει βιώσει κάποιου είδους αποτυχία, απώλεια ή άλλης μορφής πίεση.

Υπάρχουν γονείς που, ενώ ανησυχούν σοβαρά για τις αυτοκτονικές σκέψεις του παιδιού τους, θεωρούν πως,  ρωτώντας ή συζητώντας μαζί του το θέμα αυτό, μπορεί να το οδηγήσουν στην πραγματοποίησή τους. Ο κίνδυνος, όμως, είναι πολύ μεγαλύτερος όταν όλοι σιωπούν, ασχέτως προθέσεων, και το παιδί αισθάνεται μόνο, ανήμπορο και χωρίς τη βοήθεια που έχει ανάγκη σε τέτοιες περιπτώσεις.

Εάν είστε γονιός παιδιού που υποψιάζεστε ή γνωρίζετε πως έχει αυτοκτονικές ιδέες, μιλήστε μαζί του για τις ανησυχίες σας, για τις δυσκολίες του και ζητείστε ΑΜΕΣΑ βοήθεια.

 

Η αξιολόγηση των σωματικών συμπτωμάτων

Υπάρχει ακόμα η αντίληψη πως διάφοροι πόνοι ή οι διάφορες σωματικές ενοχλήσεις, χωρίς ιατρικά ευρήματα, δεν χρειάζεται να λαμβάνονται ιδιαίτερα σοβαρά υπόψη. Έτσι, λοιπόν, ασαφείς πόνοι και σωματικές ενοχλήσεις, στη διάρκεια της εφηβείας, θεωρούνται συχνά ως «κατά φαντασίαν» συμπτώματα ή, σε κάθε περίπτωση, ως κάτι το ακίνδυνο. Σύγχρονες έρευνες δείχνουν, όμως, πως πόνοι στην κοιλιά και στο κεφάλι, στη διάρκεια αυτής της περιόδου ζωής, αποτελούν συχνά ισχυρή ένδειξη εμφάνισης σοβαρού ψυχικού προβλήματος στο μέλλον.

Ιδιαίτερα ο πόνος στην κοιλιά θεωρείται ως ένδειξη πιθανής εμφάνισης κατάθλιψης, αργότερα στη ζωή αλλά και αυξημένου κινδύνου αυτοχειρίας και εμφάνισης άλλων σοβαρών ψυχικών ασθενειών. Για τους λόγους αυτούς, τέτοιου είδους σωματικά συμπτώματα θα πρέπει πάντα να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και να αντιμετωπίζονται ανάλογα.

Οι έφηβοι με κατάθλιψη σπάνια ζητούν βοήθεια για την κατάθλιψή τους. Ζητούν βοήθεια, όμως, για διάφορα σωματικά συμπτώματα που έχουν. Μια μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση τόσο των γονιών όσο και του ιατρικού/εκπαιδευτικού προσωπικού, γύρω από αυτό το τόσο σημαντικό αλλά ταυτόχρονα και υποτιμημένο θέμα, θα μπορούσε να αποτρέψει πολύ σοβαρά μελλοντικά ατομικά και κοινωνικά προβλήματα.

κατάθλιψη

Εφηβεία και κατάθλιψη : Μια αόρατη απειλή

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Η άμεση ενεργοποίηση θεραπευτικών μέτρων έχει αποφασιστική σημασία για το παρόν αλλά και για το μέλλον του εφήβου με κατάθλιψη καθώς η κατάθλιψη αναστέλλει δραματικά τη φυσιολογική εξέλιξη καθώς και την πορεία των σπουδών, του επαγγελματικού προσανατολισμού, των διαπροσωπικών/ερωτικών σχέσεων και εικόνας του εαυτού.

Συνήθως, η κατάθλιψη διαρκεί τουλάχιστον για 6 μήνες, οπότε επηρεάζεται σημαντικά ολόκληρη η σχολική χρονιά. Επίσης, η μη άμεση αντιμετώπιση της κατάθλιψης μπορεί να έχει ως συνέπεια τη διατήρηση πολλών συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα και την πιθανότητα εμφάνισης υποτροπών, ακόμα και  μανιοκατάθλιψης.

Θα πρέπει να γίνεται ένας σαφής θεραπευτικός σχεδιασμός που να εξηγείται λεπτομερειακά σε γονείς και έφηβο. Είναι, επίσης, σημαντικό οι άμεσα ενδιαφερόμενοι να αποδεχθούν αυτόν το σχεδιασμό και να συμφωνήσουν με αυτόν. Ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάθλιψης, οι επιλογές είναι είτε ατομική ψυχοθεραπεία με τον έφηβο είτε συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής.

Στη θεραπευτική αντιμετώπιση, συμπεριλαμβάνονται πάντα και υποστηρικτικές συναντήσεις με τους γονείς.

 

Επίλογος

Η κατάθλιψη είναι μια σοβαρότατη ψυχική ασθένεια που μπορεί να εμφανισθεί οποτεδήποτε στη διάρκεια της ζωής, από την κούνια έως το τέλος της. Ο πόνος που προκαλεί είναι τεράστιος και συχνά μεγαλύτερος ακόμα και από αυτόν πολλών σωματικών ασθενειών, επηρεάζοντας δραματικά την ποιότητα αλλά και τη διάρκεια της ζωής. Για το λόγο αυτό, αλλά και επειδή η πορεία μιας κατάθλιψης μπορεί να έχει πολλές υποτροπές, η οποιαδήποτε υπόνοια πιθανής ύπαρξής της θα πρέπει να λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη και να ζητείται άμεσα η συνδρομή κάποιου ειδικού, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ένα νέο άτομο στο ξεκίνημα της ζωής του που θα πρέπει να έχει ανοιχτά τα φτερά του και όχι μαδημένα.

 

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D.

Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης ενηλίκων και παίδων

Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης

 

Για την υπηρεσία online ψυχολόγος (online συνεδρίες) κάντε κλικ ΕΔΩ

Για ραντεβού στο γραφείο του Σάββα Ν. Σαλπιστή Ph.D. κάντε κλικ ΕΔΩ

 

Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη ,  Ψυχολόγος Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγοι Θεσσαλονίκη κέντρο , Ψυχολόγος Online , Ατομική ψυχοθεραπεία , Θεραπεία ζεύγους , Θεραπεία ζεύγους θεσσαλονίκη,  Θεραπεία παιδιών και εφήβων  , Συμβουλευτικές συνεδρίες ΘεσσαλονίκηΣυμβουλευτικές συνεδρίες

Προτεινόμενα άθρα

1 Comment

Leave A Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *